هیچ ارگانی مسئولیت تخریب ساختمان‌های چندین میلیون تومانی را بر عهده نمی‌گیرد/ سیکل معیوب نظارت
هیچ‌کس پاسخگو نیست؛ نه نظام مهندسی کرمانشاه، نه وزارت راه و مسکن و نه شهرداری. ردپای هر سه ارگان اما از هر طرف که به ماجرای تخریب خانه ها در زلزله کرمانشاه نزدیک می‌شویم، دیده می‌شود. هرکدام از این سازمان‌ها به نوعی با ساخت‌وساز در کشور دست‌وپنجه نرم می‌کنند اما درنهایت هیچ‌کس مسئولیت تخریب ساختمان‌هایی که مطابق آیین‌نامه ساخته شده، برعهده نمی‌گیرد.
دیده بان ایران: هیچ‌کس پاسخگو نیست؛ نه نظام مهندسی کرمانشاه، نه وزارت راه و مسکن و نه شهرداری. ردپای هر سه ارگان اما از هر طرف که به ماجرا نزدیک می‌شویم، دیده می‌شود. هرکدام از این سازمان‌ها به نوعی با ساخت‌وساز در کشور دست‌وپنجه نرم می‌کنند اما درنهایت هیچ‌کس مسئولیت تخریب ساختمان‌هایی که مطابق آیین‌نامه ساخته شده، برعهده نمی‌گیرد.
در کشوری که حتی یک لامپ کم‌مصرف چند هزارتومانی گارانتی می‌شود، ساختمان‌ها نه بیمه دارند نه ضمانتنامه. نه حتی کسی مسئولیت امنیت زندگی در آنها را صراحتا به عهده می‌گیرد. وزارت راهوشهرسازی از نامه‌ای که رونوشت به سازمان نظام مهندسی کرمانشاه زده، پرده برداشته و ادعا می‌کند؛ کمتر از ٢ماه پیش نسبت به ایمن‌نبودن ساختمان‌های کرمانشاه به این سازمان، اخطار داده شده بود. تلفن‌همراه رئیس نظام مهندسی کرمانشاه اما خاموش است و سایر اعضای سازمان نظام مهندسی کشور می‌گویند؛ نظارت را نباید به مهندسین ناظر محدود کرد و کنترل کیفی ساختمان یک فرآیند است که هزاران سنگ بر سر راه آن وجود دارد. حیدر جهانبخش عضو هیأت‌مدیره سازمان نظام مهندسی کشور به «شهروند» می‌گوید: سیکل نظارت در ایران، یک سیکل معیوب است. وزارت راهوشهرسازی قصد دارد با رونمایی از این نامه چه چیزی را ثابت کند؟ ساخت‌وساز شهری مثلثی با سه ضلع شهرداری، نظام مهندسی و وزارت مسکن و راهوشهرسازی است. محمد شکرچی‌زاده، رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اما معتقد است؛ طبق این نامه مهندسین ناظر موظف به رعایت جزییات اجرایی بوده‌اند. او تلویحا نظام مهندسی را یکی از مقصران تخریب‌های سکونتگاه‌ها در کرمانشاه دانسته و به «شهروند» می‌گوید: کسانی که درگیر اجرا و نظارت این ساختمان‌ها در گذشته بودند، امروز باید پاسخگو باشند.
ماجرای نامه وزارت راه به سازمان نظام مهندسی چیست؟
وزارت راه سکوت خبری خود را شکسته است. عکسی که از نامه وزارتخانه گرفته شده، دست به دست در شبکه‌های اجتماعی می‌چرخد. روابط‌عمومی این وزارتخانه به «شهروند» می‌گوید: اداره کل راهوشهرسازی استان کرمانشاه در نامه‌ای به سازمان نظام مهندسی این استان در تاریخ دوم مهرماه ١٣٩٦ به لزوم توجه مهندسان به نحوه ساخت دیوارهای پیرامونی و نما که به درستی با سازه اتصال نداشته و مهار نشده‌اند، براساس آیین‌نامه طراحی ساختمان در برابر زلزله (آئین‌نامه ٢٨٠٠) تأکید کرده و عدم رعایت این موضوع را موجب احتمال وقوع خسارت‌های مالی و جانی دانسته و عدم اجرای ضابطه مذکور را برای مهندسان تخلف حرفه‌ای محسوب و برخورد با خاطیان را گوشزد کرده است.
در این نامه رونوشتی به همتی که رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمانشاه است، تأکید شده؛ با توجه به گزارش‌های بازرسان نظارت عالیه از پروژه‌های درحال ساخت در استان کرمانشاه، جزییات لازم مربوط به استاندارد ٢٨٠٠ رعایت نمی‌شود و در صورت عدم رعایت موارد ذکرشده در نامه، احتمال وقوع خسارت مالی و جانی در هنگام زلزله متصور خواهد بود.
از قبول مسئولیت فرار نکنیم!
وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد، هرکس انگشت اتهام را به سمت دیگری می‌گیرد. حیدر جهانبخش عضو هیأت‌مدیره سازمان نظام مهندسی کشور به «شهروند» می‌گوید: وزارت راه با انتشار این نامه قصد اثبات چه چیزی را دارد؟ من فکر می‌کنم انتشار این نامه یک فرار رو به جلو برای وزارت راه محسوب می‌شود.
او تأکید می‌کند: آیین‌نامه‌ها و مقرارت ملی ساختمان همه دستگاه‌های ذیربط را موظف به اجرای قوانین کرده‌اند. چطور است که در شرایط بحران فقط یک ارگان متهم شناخته می‌شود؟
جهانبخش توضیح می‌دهد: این نامه مربوط به ٢ماه پیش است. از ٢ماه پیش تا امروز مگر چند ساختمان ساخته شده؟ چکاپ ساختمان‌ها باید امری نهادینه باشد! چطور از ٢ماه پیش به یاد تذکردادن افتاده‌اند؟
تذکر وزارت راه و مسکن چه چیزی را حل می‌کند؟ مدیرکل وزارتخانه و اعضای ماده ٣٥ قانون راهوشهرسازی باید سیاست کارآمد و رویه درست‌تری اتخاذ می‌کرد، نه این‌که حالا با انتشار این نامه از خود سلب مسئولیت کند.
باید از وزارت راه پرسید، آیا تذکرهای لازم را به استاندار کرمانشاه هم داده است؟
مهندسین ناظر موظف به اجرای جزییات اجرایی بوده‌اند
محمد شکرچی‌زاده، رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هم دراین‌باره توضیحات خود را به «شهروند» داده است: ناظران بر حسن اجرای انجام پروژه، چه به صورت حقیقی، چه به صورت حقوقی نمی‌توانند منکر مسئولیت خود شوند.
او می‌گوید: نقشه‌های اجرایی ارسال شده و مورد تأیید که ضمیمه می‌شود، باید مورد توجه قرار گیرد. اگر مهندسان مدعی هستند که با وجود اجرای مو به موی این نقشه‌ها باز هم خانه‌های ساخته‌شده، آسیب‌های جدی دیده‌اند، باید با مطرح و شفاف‌کردن موضوع، آسیب‌شناسی آغاز شود. این مقام مسئول تأکید می‌کند: نامه‌ای که ٢ماه پیش به سازمان نظام مهندسی کرمانشاه توسط وزارت راه فرستاده شده، درباره جزییات اجرایی ساختمان‌ها توسط نظام مهندسی است که در زمان زلزله بتوانند جوابگوی مردم باشند. مهندسین ناظر موظف به رعایت این جزییات بوده‌اند.
به گفته شکرچی‌زاده، مطابق این نامه، اگر نظارت به درستی انجام می‌شد، این ساختمان‌ها امروز به وضع کنونی دچار نمی‌شدند. براساس آیین‌نامه ٢٨٠٠، ساختمان‌ها باید به‌گونه‌ای ساخته شوند که هنگام زلزله آسیب سازه‌ای نبینند و آسیب‌های غیرسازه‌ای آنها هم جدی نباشد. این درحالی است که ساختمان‌های کرمانشاه بعد از زلزله غیرقابل سکونت شده‌اند و کسانی که درگیر اجرا و نظارت این ساختمان‌ها در گذشته بودند، امروز باید پاسخگو باشند.
به نام مهندسان، به کام مسئولان
از درستی یا نادرستی رسانه‌ای کردن نامه وزارت راه به نظام مهندسی که بگذریم، ماجرای قبول یا رد مسئولیت تازه گام اول تراژدی ساخت و ساز در ایران است. این طرف ماجرا اما، مهندسان عمران می‌گویند خیلی از ساختمان‌های ساخته شده به خصوص درشهرستان‌ها، حتی مهندس ناظر ندارند. شهرداری‌ها به راحتی دور زده شده و جواز پایان کار را صادر می‌کنند. کار به جایی رسیده که بیشتر انبوه سازان ترجیح می‌دهند با پرداخت رشوه، از زیر بار قبول نظارت اشخاص یا ارگان‌ها شانه خالی کنند.
در حالی که رسانه‌های مختلف مهندسان ناظر را متهم به بی کفایتی و بی‌مسئولیتی کرده‌اند، مهندسان گله می‌کنند که حقوق کافی برای پست حساسی که دارند، به آنها پرداخت نمی‌شود و فقط در چنین مواردی از نام آنها سود استفاده می‌شود. مهندسانی که بیشتر از آنکه امکان نظارت داشته باشند، تبدیل به عروسک‌های خیمه‌شب بازی کارفرما و حتی مالکین شده‌اند.
