حجم مبادلات الکترونیکی ١٠ درصد کل نقدینگی کشور شد / پول کاغذی حذف می شود؟

دیده بان ایران: حجم اسکناس و مسکوک در دست مردم ٣٩ هزار میلیارد تومان است. این عدد ماه به ماه در حال کاهش است. آخرین آمار اعلامی بانک مرکزی نشان می‌دهد در فروردین امسال حجم اسکناس در دست مردم ٥ هزار میلیارد تومان کم شده است. به جای تبادل پول کاغذی مبادلات الکترونیکی بین مردم جا باز کرده و امروز حجم آن به ١٠ درصد از کل نقدینگی کشور رسیده است. عددی که در شاپرک تبادل شده است؛ سه برابر اسکناس و مسکوکی است که در دست مردم بوده است. فرهنگ سهل و آسان استفاده از پرداخت‌های الکترونیک به تدریج بین مردم فضایی برای جولان یافته و این اتفاق پول کاغذی را بیش از گذشته از میدان به در کرده است.

حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در اسفند ماه سال گذشته بیش از ٣٩ هزار و ٣٠٠ میلیارد تومان بوده که این رقم در فروردین ماه امسال به ٣٤ هزار و ٣٠٠ میلیارد تومان کاهش یافته است. بنابر این گزارش، حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در فروردین امسال ٧/١٢ درصد کمتر شده است.
در مقابل عملکرد شاپرک نشان می‌دهد ١٢٩ هزار و ٥٧٠ میلیارد تومان تبادل مالی به صورت الکترونیک تا بهمن ماه گذشته انجام شده است. این عدد در مقابل رقم یک هزار و ٢١١ هزار میلیارد تومانی نقدینگی ٧/١٠ درصد برآورد می‌شود. وقتی به روند تبادلات در یک سال گذشته نگاه می‌کنیم رشد تبادلات و رشد سهم آن از نقدینگی کشور قابل ملاحظه است به طوری که در فروردین سال گذشته سهم شاپرک از نقدینگی ٧/٧ درصد برآورد می‌شد اما این سهم ظرف مدت کوتاهی به ٧/١٠ درصد افزایش یافت.
به دلیل عدم انتشار آمار نقدینگی در اسفند ١٣٩٥ و سه ماهه نخست سال ١٣٩٦ توسط بانک مرکزی در محاسبه این شاخص از اطلاعات موجود تا بهمن‌ماه استفاده شده است. در بهمن ماه ارزش تراکنش‌های شاپرک ٧٠/١٠ درصد از کل نقدینگی بوده است که این شاخص نسبت به ماه دی افزایش ١٩/٠ درصدی داشته است. در ماه بهمن ارزش تراکنش‌های شاپرک رشد ٠٢/٣ درصدی داشته است که در قیاس با رشد ٢١/١ درصدی نقدینگی نسبت به دی ماه افزایش شاخص نسبت ارزش تراکنش‌های شاپرکی به نقدینگی نسبت به دی ماه را در پی داشته است.
سهم شاپرک ٩/٣ واحد درصد بیشتر شد
بررسی سهم شاپرک از نقدینگی کشور در سال‌های گذشته نیز روندی رو به رشد نشان می‌دهد. مطالعه عملکرد ١٣٩٢ تا ١٣٩٤ حاکی از رشد این سهم است. در شرایطی که سهم شاپرک از نقدینگی در فروردین سال ٩٢ حدود ٦١/٦ درصد محاسبه می‌شد در شهریور ٩٤ این سهم به ٥٨/١٠ رشد پیدا کرده است. این در شرایطی است که درصد اسکناس و مسکوکات به نقدینگی در طول این دو سال روندی کاهشی داشته و از ٠٧/٦ درصد به ٥١/٣ درصد رسیده است.
به بیان دیگر حجم و قدرت نفوذ تبادلات الکترونیک حتی در دورافتاده‌ترین مناطق کشور نیز قابل مشاهده است. امکان استفاده از ابزارهای الکترونیک سبب شده حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص، روندی کاهشی داشته باشد به صورتی که نسبت اسکناس و مسکوک در دست اشخاص از نقدینگی در شهریور ماه ٩٥ نسبت به مدت مشابه دو سال پیش از آن، بیشتر از ٥/٢ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. از آنجا که دامنه نفوذ استفاده از این ابزار در حال رشد است لذا انتظار آن است این روند ادامه داشته باشد. نکته جالب و قابل توجه آن است که نسبت مورد اشاره به عنوان یک عامل مهم در افزایش ضریب فزاینده در نظر گرفته می‌شود و به عنوان یک ابزار برای سالم‌سازی نقدینگی به شمار می‌رود. به‌طوری‌که به منظور تامین نقدینگی کشور استفاده از این شبکه، پول پرقدرت کمتری را به اقتصاد کشور تزریق می‌کند و بخشی از نیاز به پول فیزیکی برای پرداخت بهای کالاها و خدمات مورد تقاضا، توسط شبکه پرداخت الکترونیک کارت جبران می‌شود.
کدام ابزار پرداخت محبوب‌تر است
بررسی نسبت ارزش تراکنش‌های الکترونیکی به نقدینگی از آن جهت اهمیت دارد که نشان می‌دهد استفاده از شبکه پرداخت الکترونیکی تا چه اندازه در اقتصاد کشور نقش دارد و تا چه حد در روان‌سازی مبادلات اقتصادی کشور مثمر است. برای مطالعه و برآورد نسبت ارزش تراکنش‌های شاپرک به نقدینگی درصدی از نقدینگی که به صورت الکترونیکی از شبکه شاپرک مورد پرداخت قرار می‌گیرد، محاسبه می‌شود. وقتی ملاحظه می‌شود که ارزش تراکنش‌های الکترونیکی ٥٨/١٠ درصد از کل نقدینگی بوده است این مفهوم قابل برداشت است که ٥/١٠ درصد از پول‌های موجود در کشور به صورت الکترونیکی و از شبکه شاپرک مبادله شده است. مقایسه نسبت ارزش تراکنش‌های شاپرک به نقدینگی، بیانگر روند نوسانی و در مجموع رو به رشد آن در دوره مورد بررسی یعنی از فروردین تا شهریور ماه ١٣٩٢ است در چند سال اخیر انجام تراکنش‌ها از طریق سیستم شاپرک به سرعت در بین مردم جا باز کرده است. حجم تراکنش‌ها ابتدا در دستگاه‌های خودپرداز افزایش یافت، بعد اینترنت و همین طور سایر نظام‌های پرداخت مانند تلفن همراه و دستگاه‌های کارت‌خوان. آمار یک سال گذشته یعنی شهریور ٩٣ به ٩٢ نشان می‌دهد در بین نظام‌های پرداخت بالاترین رشد تعداد تراکنش‌ها را، نظام پرداخت از طریق تلفن همراه داشته است. به عبارت دیگر مردم امسال ٦٠ درصد بیشتر از سال پیش از موبایل برای انجام تراکنش‌های بانکی بهره برده‌اند. جالب است بدانید ٨٣٣ هزار میلیارد ریال پرداخت از طریق این شبکه انتقال یافته است که این مبلغ هم نسبت به سال قبل افزایش ٥٢ درصدی داشته است. در سال ٩٣ در مجموع سه میلیون و ٢٧٤ هزار پایانه فروش در کشور وجود داشته که مجموع پایانه‌ها نیز نسبت به سال قبل البته نه به اندازه حجم تراکنش افزایش داشته و ٢٠ درصد نسبت به یک سال قبل رشد نشان می‌دهد. جداول گویاست و به خوبی می‌توان اتفاقاتی که برای این نظام‌های پرداخت در کشور افتاده را در آن مشاهده کرد.