50درصد ادویه موجود در بازار تقلبی بوده و دارای ناخالصی است
ایران بیش از ۹۰درصد زعفران مصرفی جهان را تامین می‌کند اما این محصول به دلیل نداشتن بسته بندی مناسب و بازار پسند در کشورهای دیگر همچون امارات و اسپانیا مجددا بسته بندی و به نام این کشورها در بازارهای هدف عرضه می‌شود. بسته بندی زیرمجموعه هنر بازاریابی است که نشانگر رشد ساختار تولید و بازار هر کشوری به شمار می‌رود، از این رو کشورهایی همچون اسپانیا توانسته اند با بسته بندی مناسب و بازارپسند، بازار جهانی محصول زعفران ایران را به نحو مطلوبی در اختیار خود بگیرند
دیده بان ایران: اگرچه ایران سرزمین ادویه‌ها نیست و معمولا این عنوان را باید برای کشوری مانند هند به کار برد، اما کشور ما هم در این زمینه جایگاهی دارد، چرا که ادویه‌ای مانند زعفران که آن را گران‌ترین ادویه جهان می‌نامند به نام ایران ثبت شده است. از طرف دیگر، ایرانیان شاید به نسبت مردم بسیاری از کشورهای دیگر علاقه بیشتری به استفاده از ادویه‌های مختلف داشته باشند. برآورد‌ها نشان می‌دهد در ایران سالانه ۲۲۰هزار تن ادویه مصرف می‌شود که‌درصدی از آن تولید داخل و‌درصد بالایی از آن هم وارداتی است.
استفاده از ادویه در غذاهای ایرانی از قدیم‌الایام رایج بوده و هست. ادویه جمع مکسر دوا در عربی است و به طعم‌دهنده‌هایی گفته می‌شود که مصرف خوراکی و به ویژه درمانی دارند. ادویه از آن دست کالاهایی است که بیشترین تکیه را بر واردات دارد. چون در ایران تنها حجم بسیار اندکی، آن هم تنها حدود پنج قلم ادویه، به‌صورت انبوه تولید می‌شود. در دنیا اقلام مختلف ادویه اعم از زردچوبه، فلفل، دارچین، زنجبیل و... تولید می‌شود و کشورهایی مانند هندوستان، اندونزی، سنگاپور و مالزی در تولید این محصولات پیشرو هستند. این در حالی است که در ایران پنج نوع ادویه و به میزان 50هزار تن تولید می‌شود. از طرفی مصرف سالانه ادویه در کشورمان 220هزار تن است که 170هزار تن آن از طریق واردات تامین می‌شود. 170هزار تنی که به دو صورت فله‌ای و بسته‌بندی‌شده در بازار به‌فروش می‌رسد. نوع فله‌ای همان شیوه سنتی خریدوفروش ادویه است و نوع بسته‌بندی در سال‌های اخیر رواج یافته که نوعی سرمایه‌گذاری برای فروش مدرن‌تر ادویه‌جات است. در هر صورت مساله مهم نیاز بازار داخلی به ادویه است و حتی می‌توان گفت بیش از 22میلیون خانوار ایرانی مصرف‌کننده این مواد‌غذایی هستند. کارخانجات، صنایع تولیدکننده مواد‌غذایی و حتی ارگان‌های پزشکی نیز از دیگر مصرف‌کنندگان بزرگ این نوع از مواد‌غذایی محسوب می‌شوند. بنابراین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه وجود دارد.
گردش مالی ادویه در بازار ایران
زیره سبز و زیره سیاه در کرمان، فلفل قرمز در سبزوار و گرگان، سماق در تبریز و گلپر در شهرهای شمالی کشورمان و همچنین زعفران به عنوان گران‌ترین ادویه جهان در استان‌های مختلف کشت و تولید می‌شوند. عمده ادویه وارداتی کشور شامل زنجبیل، هل، زردچوبه، دارچین و فلفل سیاه است. از آنجا که بسیاری از اقلام ادویه اصلا در ایران به عمل نمی‌آید، از کشورهایی مانند هند، اندونزی، سنگاپور و مالزی اقدام به واردات ادویه می‌کنند. همچنین اگر میزان بارندگی در کشور مطلوب باشد، حدود 20هزار تن زیره سبز در کشور تولید و سالانه بخش قابل توجهی از آن به خارج از کشور صادر می‌شود که میزان صادرات بستگی به وضعیت بازار دارد. رئیس اتحادیه گیاهان دارویی درمورد صادرات زیره سبز گفته بود: «در سال‌هایی که میزان بارندگی کم است، میزان تولید زیره سبز هم کاهش می‌یابد و حتی ممکن است به هشت‌هزار تا 10هزار تن کاهش بیابد، اما باز هم بخش عمده‌ای از این محصول صادر می‌شود.» جلیل مغازه‌ای با اشاره به اینکه زیره سیاه بیشتر در کرمان و زیره سبز در مشهد، سبزوار، قم و تبریز کشت و تولید می‌شود، عنوان کرد: «زیره سبز عمدتا به کشورهای اروپایی صادر می‌شود و در این کشورها زیره سبز در تولید دارو هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
تقلب در بازار ادویه
بازار ادویه نیز مانند سایر بازار‌ها از تقلب در امان نمانده و آن‌گونه که علیرضا رضایی قهرودی، رئیس اتحادیه عطاران و سقط‌فروشان گفته است، حدود 50درصد ادویه موجود در بازار تقلبی بوده و دارای ناخالصی است. همچنین رئیس اتحادیه گیاهان دارویی نیز با اشاره به وجود تقلب در بازار ادویه، گفت: «از آنجا که ممکن است در ادویه آسیاب شده تقلبی وجود داشته باشد و موادی در آن افزوده شود که کیفیت را کاهش دهد، اگر مردم سعی کنند که فلفل، زردچوبه و سایر اقلام ادویه را به‌صورت چوب و آسیاب نشده از بازار خریداری کنند، بسیار بهتر است.» مغازه‌ای خاطرنشان کرد: «به غیر‌از مواردی که گفته شد، تقلب دیگری در بازار ادویه نمی‌تواند وجود داشته باشد.»
طلای سرخ ایرانی، گران‌ترین ادویه جهان
زعفران ایرانی به عنوان گران‌ترین ادویه جهان، ارزش صادراتی بالایی دارد. ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان به حساب می‌آید. سابقه کاشت زعفران در ایران به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. بنا به گفته غلامرضا میری، نایب‌رئیس شورای ملی زعفران، در حال حاضر قیمت هرکیلوگرم زعفران حداقل سه‌میلیون و ۹۰۰هزار تومان و حداکثر پنج‌میلیون و ۳۰۰هزار تومان است. در حال حاضر از 95درصد زعفران کل جهان، 80درصد آن از خراسان رضوی صادر می‌شود که این میزان برابر 250 تن تولید استان بوده که نیاز کل جهان را مرتفع می‌کند.چنین ظرفیتی در تولید زعفران، باعث شده که ایران در رتبه اول صادرکنندگان این محصول قرار بگیرد. طبق تحلیل موسسه INSEAD که برای سال 2011 منتشر شد بازارهای اصلی برای زعفران صادراتی شامل ایالات متحده آمریکا، ایتالیا، فرانسه، سوئد، ژاپن و بلژیک هستند که روی هم رفته بیش از 69درصد محصول صادراتی را جذب می‌کنند. در مقایسه بین‌قاره‌ای بیش از 65درصد بازار در اروپا و تنها 16درصد بازار واردات زعفران در آمریکا قرار دارد. همچنین بر اساس گزارش سال 2009 همین موسسه، کشورهایی همچون اسپانیا، آلمان و بریتانیا نیز جزو وارد‌کنندگان عمده زعفران محسوب می‌شوند.
بسته‌بندی، راز رشد صادرات غیرنفتی
درحالی که بسته بندی محصولات راز طلایی رشد صادرات غیرنفتی محسوب می‌شود، عمده محصولات کشاورزی از جمله ادویه به دلیل نامطلوب بودن فرآوری و بسته بندی نه تنها با عرضه فله‌ای ارزآوری شان کاهش یافته بلکه روزبه‌روز جایگاه صادراتی خود را در بازارهای جهانی از دست می‌دهند و با نام و برند کشورهای دیگر در بازار جهانی عرضه می‌شوند که این امر آفت اعتبار کالای ایرانی در بازارهای جهانی شده است. ایران با تولید سالانه بیش از ۲۰۰ تن زعفران در رتبه اول تولید این محصول در جهان قرار داشته و بیش از ۹۰درصد زعفران مصرفی جهان را تامین می‌کند اما این محصول به دلیل نداشتن بسته بندی مناسب و بازار پسند در کشورهای دیگر همچون امارات و اسپانیا مجددا بسته بندی و به نام این کشورها در بازارهای هدف عرضه می‌شود. بسته بندی زیرمجموعه هنر بازاریابی است که نشانگر رشد ساختار تولید و بازار هر کشوری به شمار می‌رود، از این رو کشورهایی همچون اسپانیا توانسته اند با بسته بندی مناسب و بازارپسند، بازار جهانی محصول زعفران ایران را به نحو مطلوبی در اختیار خود بگیرند. به اعتقاد کارشناسان با توجه به اینکه توان رقابتی کالا با بسته بندی مناسب در بازارهای جهانی بسیار بیشتر از عرضه این محصول به صورت فله یا بسته بندی غیراستاندارد است، دولت باید با برنامه‌ریزی کارآمد و اصولی وضعیت صادرات کالاهای غیرنفتی را در کشور به نحو چشمگیری توسعه دهد و می‌تواند با کنترل تعرفه کالاها در بازار داخلی، صادرات کالاهای غیرنفتی را در بازار جهانی به نحو مطلوبی کنترل کرده و با قیمت مناسبی در بازار جهانی به فروش برسانند.
