هواپیماهای روسی در راه تهران
روسیه و ایران برای فروش ١٢هواپیمای سوخو سوپرجت ١٠٠توافق کردند و احتمال دارد که در آینده نیز قراردادی برای فروش ٣٠ هواپیمای دیگر امضا کنند. الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه و رئیس روسی کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور ایران و روسیه، خبر امضای این قرارداد را در حاشیه برگزاری نمایشگاه هوا-فضای مکس -٢٠١٧ اعلام کرده و گفته بود: ٧٦٠ شرکت از ٤٠ کشور ازجمله ایران در آن شرکت داشتند.
دیده بان ایران: ایران لیست خرید هواپیماهای مسافربری روسی را نهایی کرد. این خبر درست در شرایطی به گوش می‌رسد که خبرهای خوبی از آمریکا درباره برجام به گوش نمی‌رسد و البته اصغر فخریه کاشان، قائم‌مقام وزیر راه‌و‌شهرسازی معتقد است آمریکا نمی‌تواند در قراردادهای خرید هواپیما سنگ‌اندازی کند و کمپانی‌های فروشنده موظفند مطابق با مفاد قراردادها عمل کنند. حالا در شرایطی که علی عابده‌زاده، معاون وزیر راه‌و‌شهرسازی، در هفته گذشته به دولت پیشنهاد داد که برای جبران زیان ایرلاین‌ها بابت خروج توپولف‌ها از ناوگان خود از بودجه ردیف اعتباری در نظر بگیرد؛ ایران، روز گذشته، قرارداد خرید ١٢ فروند هواپیمای سوخو سوپرجت ١٠٠ را با روسیه امضا کرد.
اگر چه خاطره‌های تلخی که از سقوط توپولف‌ها در ذهن داریم، اجازه نمی‌دهد حس خوبی به این هواپیماهای روسی داشته باشیم؛ اما هوشنگ شهبازی، کارشناس صنعت هوایی می‌گوید: توپولف و سوخو، هر دو، هواپیماهای خوبی هستند اما با جغرافیای کشور ما همخوانی ندارد.
حسن رستگار، کارشناس صنعت هوایی دیگری است می‌گوید: بیش از حدود ٣سال است که دیگر «توپولف» در کشور ما زمینگیر شده و از بعد از روی کار آمدن کابینه روحانی، اجازه پرواز از توپولف‌ها گرفته شده است. به گفته این کارشناس صنعت هوایی، در حال حاضر ٢٠ تا ٢٥ توپولف زمینگیر و از رده خارج‌شده داریم.
این در حالی است که روز گذشته، اصغر فخریه کاشان، قائم‌مقام وزیر راه‌و‌شهرسازی با بیان این‌که آمریکا نمی‌تواند در قراردادهای خرید هواپیما مشکل ایجاد کند، اما شرکت‌های فروشنده طبق برجام باید هواپیماها را به شرکت‌های ایرانی تحویل دهند، به ایلنا گفته است: جریانی در کشور است که وقتی دولت قرارداد سرمایه‌گذاری خارجی امضا نمی‌کند، می‌گویند برجام اثر نکرد، قرارداد خارجی امضا می‌کنیم، بهانه‌های دیگر می‌آورند. به گفته او، به‌رغم سنگ‌اندازی آمریکایی‌ها هواپیماهای جدید به ایران می‌رسند.
از سوخوهای جدید چه خبر؟
رونق صنعت هوایی همچنان ادامه دارد. روسیه و ایران برای فروش ١٢هواپیمای سوخو سوپرجت ١٠٠توافق کردند و احتمال دارد که در آینده نیز قراردادی برای فروش ٣٠ هواپیمای دیگر امضا کنند. الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه و رئیس روسی کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور ایران و روسیه، خبر امضای این قرارداد را در حاشیه برگزاری نمایشگاه هوا-فضای مکس -٢٠١٧ اعلام کرده و گفته بود: ٧٦٠ شرکت از ٤٠ کشور ازجمله ایران در آن شرکت داشتند.
نوواک همچنین اظهار کرد: مسکو علاقه‌مند به راه‌اندازی خط تولید قطعات و تجهیزات هواپیماهای روسی در ایران است و اگر باز هم پیشنهادی از طرف ایرانی دریافت کنیم، آماده بررسی هستیم.
گفتنی است؛ سوپر جت ١٠٠، نخستین هواپیمای صدنفره دنیاست که به صورت «FLY-BY-WIRE» هدایت می‌شود که هیچ تفاوتی با هواپیماهای مدرن «ایرباس» ندارد و سطوح فرامین آن توسط فرمان‌های الکترونیکی هدایت می‌شود و در نتیجه با کمترین میزان فشار بر خلبان، بیشترین دقت را دارد.
این هواپیما هیچ تفاوتی با دیگر هواپیماهای ساخته‌شده در غرب ندارد و با توجه به تعداد صندلی‌ها، قدرت موتور و همچنین فرکانس‌های مختلف می‌تواند در فرودگاه‌های کشورهای مختلف ازجمله ایران با وضع جغرافیایی متفاوت تا سقف ٦ پرواز در روز فعالیت کند.
روسیه هفت سال پیش بهره‌برداری از این نوع هواپیما را آغاز کرده و شرکت سوخو نیز تا کنون سفارش ساخت ١٩٧ فروند را دریافت کرده که ٤٩ فروند آن در اختیار شرکت‌های هوایی روسی و کشورهایی مانند اندونزی و ارمنستان قرار
گرفته است.
برخی نسبت به نوسازی ناوگان هوایی گله می‌کنند
در حالی که پیش از این برخی‌ها مدعی بودند که برجام در صنعت هوایی تنها برای شرکت هواپیمایی دولتی اثر داشته و فقط شرکت ایران‌ایر (شرکت هواپیمایی هما) توانسته با حمایت وزارت راه و شهرسازی از فرصت برجام استفاده کند، شاهد آن بودیم که ایرلاین‌های متعلق به بخش خصوصی هم توانستند در نمایشگاه اخیر هوایی پاریس با شرکت‌های فروشنده هواپیما تفاهمنامه خرید هواپیما منعقد کنند. اینها را فخریه به ایلنا گفت و توضیح داد: پس از امضای قراردادهای خرید ۲۰۰ فروند هواپیما توسط هما با سه شرکت ایرباس، بویینگ و ای.تی.آر در کنار بهانه‌هایی ازجمله این‌که «قرارداد شفاف نیست، اولویت‌های دیگری در حمل‌ونقل وجود داشت، هواپیماهای جدید مرجوعی است و....» این هجمه هم به دولت وارد شد که وزارت راه و شهرسازی بسترهای لازم برای مذاکره ایرلاین‌های بخش خصوصی با شرکت‌های سازنده هواپیما را ایجاد نکرد و با نوسازی ناوگان هما به دنبال ایجاد انحصار در صنعت هوایی کشورمان است.
این ادعا‌ها در حالی مطرح شد که وزیر راه و شهرسازی بارها گفته بود که امکان مذاکره با شرکت‌های فروشنده هواپیما برای تمام ایرلاین‌های کشور وجود دارد و «عباس آخوندی» حتی پیشنهاد ایجاد شرکت قوی ملی برای خرید هواپیما و اجاره و فروش آن به ایرلاین‌های داخلی را هم مطرح کرد. اما حالا که شرکت هواپیمایی آسمان اخیرا قرارداد خرید ۳۰ فروند هواپیمای جدید بویینگ را امضا کرده و سه شرکت هواپیمایی قشم‌ایر، ایران‌ایر تور و زاگرس برای خرید ۸۸ فروند هواپیما با شرکت‌های ایرباس و بویینگ توافقات و تفاهمنامه‌هایی را امضا کردند، مدعیان سکوت کرده‌اند.
به‌گفته فخریه کاشان، هما نخستین ایرلاینی بود که توانست قرارداد خرید هواپیمای جدید منعقد کند و نخستین مجوز اوفک برای هما صادر شد اما پس از آن شرکت‌های خصوصی هم توانستند با شرکت‌های فروشنده هواپیما تفاهمنامه امضا کنند. او ادامه داد: طرف خارجی و شرکت‌های فروشنده هواپیما متعهد هستند که مجوزهای مورد نیاز را از اوفک بگیرند؛ برای مثال در قرارداد خرید ۳۰ فروند هواپیمای بویینگ برای شرکت آسمان، بویینگ متعهد است که مجوز از اوفک دریافت کند البته هنوز مجوز صادر نشده اما در جریان بررسی و صدور است.
هرکه می‌خواهد سنگ‌اندازی کند
قطعا آمریکا در جریان اجرای این قراردادها سنگ‌اندازی خواهد کرد و قطعا عملیات تاخیری و ایذایی انجام می‌دهد اما طبق برجام وقتی قرارداد تجاری خرید هواپیماها بسته شد، این شرکت‌ها نمی‌توانند هواپیماهای مورد قرارداد را به شرکت‌های ایرانی تحویل ندهند. قائم مقام وزیر راه و شهرسازی همچنین در پاسخ به مخالفان دولت و قراردادهای سرمایه‌گذاری خارجی اظهار داشت: وقتی قرارداد امضا نمی‌شود، می‌گویند چرا سرمایه‌گذار خارجی پس از برجام نیامد، وقتی قراردادها امضا می‌شود، مخالفت می‌کنند.
او تأکید کرد: وقتی برای نوسازی ناوگان شرکت هما قرارداد امضا می‌کنیم، می‌گویند دولت فقط از شرکت‌های دولتی حمایت می‌کند. حالا بخش خصوصی هم توانسته قرارداد خرید هواپیما امضا کند، بهانه‌های دیگری می‌آورند. اما به‌هرحال نظرات برخی از رسانه‌ها با غرض یا بدون غرض را محترم می‌دانیم.
جغرافیای کشورمان را فراموش نکنیم
هوشنگ شهبازی، کارشناس صنعت هوایی توضیح می‌دهد که در مسأله خرید هواپیما دو مسأله مطرح است؛ یکی مسأله کارشناسی و فنی و دیگری مسأله مدیریتی و سیاسی.
به گفته شهبازی، مسأله مدیریتی و سیاسی به سیاست کلان کشور و سازمان هواپیمایی و مسأله کارشناسی و فنی به این موضوع که چه هواپیمایی برای کشورمان مناسب است، مربوط می‌شود و سیاست‌گذاری در مورد آن برعهده شورایعالی هواپیمایی کشوری و مدیران صنعت هوانوردی است.
او با اشاره به این‌که پایه هوانوردی ایران براساس صنعت هواپیمایی غرب ساخته شده است، می‌گوید: از همین رو در کشور ما هواپیماهای غربی می‌توانند بسیار موفق‌تر عمل کنند و با جغرافیای ایران سازگاری بیشتری دارند. البته توپولف و سوخو هواپیماهای بسیار خوبی هستند اما با جغرافیای کشور ما همخوانی ندارند.
تحریم‌ها صنعت هوایی ایران را پیر و فلج کرده بود
شهبازی با بیان این‌که به دلیل تحریم‌ها، ایران همواره هواپیماهای با عمر بیش از ١٥سال خریداری کرده است، اظهار می‌دارد: درحال حاضر عمر ناوگان هوایی بالای ٢٥سال است و به نظر من تمام هواپیماهای بویینگ، ایرباس و فوکر که در گذشته خریداری شده‌اند، فرسوده هستند و باید از رده خارج شوند، زیرا از نظر درآمد – هزینه به نفع کشور نیستند و بنابراین از رده خارج کردن این هواپیماها هزینه‌ای را به کشور وارد نمی‌کند.
توپولف همان پیکان خودمان بود
موضوع را که با کاپیتان حسن رستگار در میان می‌گذاریم، می‌گوید: «بله، هم پیکان ما را به مقصد می‌رساند، هم بنز. اما کدام با ریسک کمتر و صرفه اقتصادی بیشتری ناقل مسافران است؟» این کاپیتان می‌گوید که با خروج کامل توپولف‌ها از خطوط هوایی کشور موافق بوده و معتقد است این خروج شاید در ابتدا برای کشور زیانده باشد اما در مجموع سودمند است. «شما نگاه کنید از زمانی که این هواپیماها از خطوط هوایی کشور خارج شده، چقدر تعداد سوانح هوایی در ایران کاهش پیدا کرده است!»
خداحافظی با «ارابه‌های مرگ»
خاطرات تلخ سقوط توپولف‌ها از ذهن مردم پاک نمی‌شود. زمانی مردم این هواپیماهای روسیه‌ای را با نام مستعار «ارابه‌های مرگ» می‌شناختند. تاریخ سوانح هوایی کشور را که بررسی می‌کنیم، نام توپولف بارها و بارها به گوشمان می‌خورد. در ٢٤تیرماه ٨٨ یک فروند هواپیمای مسافربری از نوع توپولف تی یو-۱۵۴ متعلق به شرکت هواپیمایی کاسپین که عازم ارمنستان بود دقایقی پس از بلند شدن از فرودگاه امام خمینی(ره) تهران در ۱۲ کیلومتری جنوب قزوین بین منطقه فارسیان و جنت‌آباد، سقوط کرد و ١٦٨ کشته برجای گذاشت.
این پایان سال سیاه توپولف‌ها نبود و در چهارم بهمن‌ماه همان سال، یک فروند توپولف تی یو-۱۵۴با ۱۵۷ مسافر پس از فرود روی باند فرودگاه مشهد آتش گرفت و ٤٣ تن از مسافرانش مصدوم شدند. توپولف-۱۵۴ البته در سال ٨٠ هم در خرم‌آباد و سال ٨٥ در مشهد سقوط را تجربه کرده بود.
حالا به‌نظر می‌رسد قرار است لاشه این هواپیماها برای همیشه از خطوط هوایی ایران خداحافظی کرده و جای خود را به هواپیماهایی بدهند که برای‌شان رساندن مردم از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر، نوعی «ریسک» نیست.
