مدیرعامل ایران‌ایر در مراسم خداحافظی از هما، ناگفته‌های صنعت هوایی پیش از برجام را فاش کرد/ به جای مسافر سوخت حمل می کردیم
«بازی در می‌آوردند. خیلی بازی درمی‌آوردند.» این جمله‌ای است که پرورش درباره نحوه مراوده سایر فرودگاه‌های جهان با ایران به کار می‌برد و می‌گوید: پول سوخت را هیچ بانکی در جهان حاضر نبود برای ایران تبدیل کند و ناچار شده بودیم پول‌ها را در هواپیما بگذاریم و با خودمان ببریم.
«اکتبر ٢٠٠٩ درست سه هفته بعد از آن‌که حکم مدیریت من به هما مهر خورده بود، یک روز صبح وقتی سرکار آمدم، دیدم نامه‌ای روی میز است. نامه از کمیسیون اروپایی سازمان جهانی حمل‌ونقل بود. در آن نامه اعلام شده بود باید برای یک‌سری بازرسی‌های خاص به ایران بیایند. بعد از آن نامه یک تیم تجسس بسیار قوی به ایران آمد و با بهانه‌جویی‌های عجیبی درنهایت اعلام کردند ایرلاین ملی ایران ایمن نیست. آنها یک سوراخ ریز به اندازه نوک سوزن روی یک جلیقه نجات پیدا کردند. سوراخی که بعید نبود خودشان روی جلیقه ایجاد کرده بودند یا از موکت کفپوش هواپیما ایراد گرفتند و بعد فهمیدیم همه چیز بهانه‌جویی بوده تا تحریمی سخت ایرلاین ملی ایران را به کما ببرد.»
فرهاد پرورش، مدیرعامل ایران‌ایر در مراسم خداحافظی با هما از خاطرات سخت‌ترین روزهای تحریم صنعت هوایی ایران پرده برداشت. خاطراتی که با نمایش نامه‌های محرمانه آن روزها همراه بود. خودش می‌گوید چند روز پیش یک بغل اسناد روزهای تحریم را به فرزانه شرفیابی، سرپرست جدید هما سپرده است و احتمال دارد روزی خاطراتش را منتشر کند. با یادآوری بعضی لحظه‌ها آه سنگینی می‌کشد یا سکوت اختیار می‌کند.
«قطعنامه پشت قطعنامه می‌آمد. ٤ اکتبر ٢٠١٠ تونی تیلر، مدیرعامل یاتا به من تلفن زد و گفت تمام ٣٥ حساب VSP هما فردا مسدود می‌شود. حساب‌هایی که درواقع پول فروش بلیت‌هایمان در سایر کشورها بود. خواهش و تمنا کردم یک هفته به ما فرصت بدهند تا پول‌هایمان را تسویه کنیم اما تیلر خیلی جدی گفت این تلفن تنها برای اطلاع‌رسانی بود.» مدیرعامل سابق ایران‌ایر جزییات خاطراتش درباره روزهای تحریم را به زمینگیر‌شدن هواپیماها می‌رساند. «گاهی برای تأمین قطعه مجبور بودیم چرخ یک هواپیما را باز کنیم و روی یک هواپیمای دیگر ببندیم. قیمت تعمیر موتور یک هواپیمای کهنه ٧٤٧ حدود ١٥میلیارد تومان می‌شد هر هواپیمای قدیمی ١٠ تا ١١ سوخت می‌کند و جدید ٦ تن. ضمن اینکه هواپیمای قدیمی چهار موتوره هستند و هزینه‌ها به شدت بالا می‌رفت و غیر اقتصادی می‌شد. با این هواپیماهای قراضه غیراقتصادی باید چقدر پول بلیت از مردم می‌گرفتیم؟! اصلا چقدر می‌توانستیم بگیریم؟»
به جای مسافر سوخت حمل می‌کردیم!
«هیچ کشوری حاضر نبود به ایران سوخت بدهد. ما مجبور بودیم به جای مسافر با خودمان سوخت ببریم که وسط راه در نمانیم. گاهی در یک پرواز ٣٠ صندلی را خالی می‌گذاشتیم تا به جای آن سوخت حمل کنیم و مسافران وقتی وارد هواپیما می‌شدند و می‌دیدند صندلی‌های خالی فروخته نشده است به میهمانداران بد و بیراه و فحش می‌دادند. همان‌ها بعد از اجرای برجام در هواپیما زنده‌باد ظریف می‌گفتند. نامه‌های محرمانه‌ای موجود است که وزیر خارجه آمریکا کشورهای دیگر را تهدید می‌کرد که با صنعت هوایی ایران کوچکترین مدارایی نکنند.»
این جملات را که می‌گوید، نامه‌های محرمانه را روی مانیتورهای بزرگ به نمایش می‌گذارد و می‌گوید: حالا که تحریم تمام شده است، بگذارید همه مردم بدانند چه بر سر ما آمد؟ به قول حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در انگلیس، ما گاهی یادمان می‌رود چه اتفاقی برایمان افتاد؟!
یکی از نامه‌های محرمانه نامه‌ای است که تایلندی‌ها از سفیر آمریکا سند آورده‌اند. آنها به شرکت سوخت‌رسانی تایلند نامه‌ای ارسال کرده بودند مبنی بر اینکه اگر به ایران‌ایر در فرودگاه‌هایتان سوخت ارایه دهید، سهام خود را از این شرکت خارج می‌کنیم. نامه محرمانه دیگر مربوط به سال ٩٠ است. در همان زمان آمریکایی‌ها به فرودگاه ازجمله بلگراد نامه‌ای ارسال کردند مبنی بر اینکه اگر سوخت‌رسانی به هواپیماهای هما در این فرودگاه ادامه پیدا کند، از این پس اجازه برقراری پرواز بلگراد- واشنگتن را نمی‌دهیم.
به‌گفته پرورش این شرایط باعث شد کشورهای دیگر سختگیری عجیب‌و‌غریبی در قبال ایران اعمال کنند. پرورش می‌گوید: آن روزها هر روز مجبور بودیم روی نقشه دنبال مسافت‌های جایگزین بگردیم تا پروازهای خارجی همچنان برقرار بماند اما فردا خبر می‌رسید که دیگر اجازه نشستن در فلان فرودگاه و فلان کشور را نداریم و باید مقاصد جایگزین دیگری پیدا می‌کردیم.
پرورش می‌گوید: برای تأمین سوخت در فرودگاه ثالث بیش از ٤هزار و ٥٠٠ نشست و برخاست اضافه انجام دادیم که تمام اینها به هزینه‌های ایران‌ایر اضافه شدند. این در حالی بود که پروازهای تکلیفی در داخل کشور داشتیم و از سوی دیگر یک ریال از دولت بودجه‌ای نداشتیم و رقمی هم به بلیت ایران‌ایر اضافه نشد.
با معاون وزیر در میرداماپشت در بانک مرکزی ماندیم
«بازی در می‌آوردند. خیلی بازی درمی‌آوردند.» این جمله‌ای است که پرورش درباره نحوه مراوده سایر فرودگاه‌های جهان با ایران به کار می‌برد و می‌گوید: پول سوخت را هیچ بانکی در جهان حاضر نبود برای ایران تبدیل کند و ناچار شده بودیم پول‌ها را در هواپیما بگذاریم و با خودمان ببریم.
و ادامه می‌دهد: به خاطر دارم که در زمان وزارت آقای نیکزاد با معاون او دو ساعت پشت در بانک مرکزی ایستادیم تا مشکلات ارزی‌مان را حل کنیم اما به خاطر اوج رفت‌و‌آمدهایی که در آن زمان به بانک مرکزی برای حل مشکلات ارزی انجام می‌شد، حتی ما را به ساختمان راه ندادند و ما در خیابان میرداماد جلوی در ایستاده بودیم. پرورش می‌گوید: ما برخلاف ایرلاین‌های خصوصی اجازه نداشتیم ارز مورد نیاز خود را مانند سایر ایرلاین‌ها از چهارراه استانبول تهیه کنیم و باید با نرخ مبادله‌ای ارز از بانک مرکزی می‌گرفتیم. طبق دستورالعمل ستاد تدابیر ویژه جابه‌جایی بیشتر از ٥هزار دلار قاچاق محسوب می‌شد و ما نمی‌توانستیم بیشتر از این رقم را جابه‌جا کنیم. این در حالی است که برای سوخت هواپیما باید چند برابری این مبلغ جابه‌جا می‌کردیم. همان زمان بانک مرکزی پول بیشتری در اختیار ما گذاشت اما قید کرد که این پول با قبول مسئولیت آقای پرورش در اختیار هما گذاشته می‌شود.
بدون تعطیلیبرای خرید هواپیما مذاکره کردیم
برجام وضع ایران را عوض کرد و هما را از مرگ حتمی نجات داد. فرهاد پرورش با اعلام این جمله ادامه می‌دهد: با اجرای برجام حتی یک روز هم تعلل نکردیم. تمام روزهای آغازین برجام مدیران صنعت هوایی ایران بدون حتی یک روز تعطیلی کار کردند. می‌خواستیم از فرصت پیش‌آمده نهایت استفاده را ببریم و می‌ترسیدیم هر آن تأخیر این فرصت را از دستمان بگیرد. او ادامه می‌دهد: «عاشورا و تاسوعا، ربیع‌الاول، پنجشنبه و جمعه و... هرروز سرکار بودیم. ماه رمضان گرسنه و تشنه ساعت ٩صبح وارد مذاکره با شرکت‌های هوایی جهان می‌شدیم و ساعت ٧شب از جلسه خارج می‌شدیم. اسفندماه تا ساعت ٤صبح در راهروهای سازمان برنامه و بودجه می‌دویدم. فشار سنگینی بود تا توانستیم اولین قراردادهای هواپیما را به سرانجام برسانیم.» مدیرعامل سابق ایران‌ایر گفت: خوشبختانه امروز کمیسیون اقتصادی اروپا تمام محدودیت‌هایی که برای هواپیماهای ایران‌ایر اعمال کرده بود را برداشته است و تمام ایرباس‌های ایران‌ایر امکان پرواز به اروپا را دارند. این در حالی است که زمانی هواپیماهای ایران‌ایر اجازه پرواز به مقاصد اروپایی را نداشتند.
پرورش با اشاره به افزایش شاخص ایمنی شرکت هواپیمایی ایران‌ایر گفت: در سال ٢٠٠٦ قبل از مدیریت بنده در هما شاخص ایمنی ضریب ریسک ٤,٩درصد بود که همین امروز صبح این شاخص را بررسی کردم و خوشبختانه این شاخص بهبود یافته و به ٩٨ صدم‌درصد رسیده است.
نماینده ایران در ایکائو ادامه داد: هواپیماهای ایران‌ایر در طول این مدت ٥٠٠ بار مورد چک تیم‌های اروپایی قرار گرفتند و این کار آسانی نبود و توانستیم از این شرایط سخت عبور کنیم.
پرورش با اشاره به عقد قراردادهای جدید با کمپانی‌های بویینگ ایرباس و ATR اظهار داشت: عقد این قراردادها نتیجه برجام و حمایت‌های دولت از صنعت هواپیمایی کشورمان بود که خرید این تعداد هواپیما در تاریخچه هما کم‌سابقه بوده است. تنها یکی از این قراردادها ٩٠٠صفحه است که این نشانگر اهمیت این قراردادها است که البته آقای فخریه‌کاشان، قائم‌مقام وزیر راه‌و شهرسازی تأثیر بسیاری در انعقاد این قراردادها داشته‌اند.
١٠٠میلیارد دلار سرمایه صنعتی به جای بدهکاری واگذار شد
عباس آخوندی، وزیر راه‌و‌شهرسازی دیگر سخنران مراسم تودیع و معارفه سرپرست هماست. وزیر راه‌و‌شهرسازی می‌گوید: در واگذاری شرکت‌های بزرگ دولتی به بخش خصوصی با دفع شر ١٠٠میلیارد دلار سرمایه صنعتی ایران را یک‌شبه واگذار کردند.
آخوندی افزود: متاسفانه در اجرای اصل ٤٤قانون اساسی برداشت‌های غلطی انجام شد و بدون انجام بازسازی ساختاری شرکت‌های بزرگ، آنها را یک‌شبه واگذار کردند.
وی گفت: بدون‌شک فرهنگ صنعتی، فرهنگ سازمانی و دانش فنی در این شرکت‌ها انباشته شده بود؛ اما همه ایده خصوصی‌سازی این بود که چگونه راهکاری پیداکنند تا این ثروت مادی و انسانی ایران را بدون بهره‌وری به بخش خصوصی واگذار کنند.
آخوندی گفت: جفای بزرگی در حق صنعت ایران روا داشته شد، زیرا در واگذاری این شرکت‌ها بدون توجه به سرمایه‌های انسانی و فناوری، فقط ساختمان‌ها و خودروهای این شرکت‌ها ارزیابی و به‌عنوان دفع شر واگذار شدند. وزیر راه‌و شهرسازی گفت: در این واگذاری‌ها بسیاری از شرکت‌ها به‌عنوان رد دیون به تأمین اجتماعی واگذار شد و همه این ثروت‌ها با کاهش بهره‌وری فاحش مواجه شدند.
وی اضافه کرد: واگذاری شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی از سال ١٩٨٥ آغاز و مقرر شد که قبل از واگذاری‌ها، ساختارهای مالی و انسانی این شرکت‌ها بازسازی و سپس به بخش خصوصی واگذار شود. آخوندی با اشاره به مسئولیت جدید مدیرعامل سابق ایران‌ایر اظهار داشت: بدون‌شک آقای پرورش (نماینده جدید ایران در ایکائو و مدیرعامل سابق ایران‌ایر) در حفظ و نگهداری و بازسازی ساختاری ایران‌ایر و ناوگان آن زحمت‌های زیادی را متحمل شد و مدیرعامل جدید نیز باید با اندیشه‌های نو این روند را ادامه دهد.
او تأکید کرد: مطمئن هستم با وجود پرسنل متخصص هما، این شرکت بتواند همچنان به افتخارات خود در ایران و منطقه ادامه دهد؛ زیرا صنعت هوانوردی ایران می‌تواند در توسعه منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران شرایطی مناسب را فراهم کند تا بتواند وظایف خود را در این صنعت به‌خوبی ایفا کند. به‌گزارش ایرنا، در ابتدای این مراسم حکم فرزانه شرفبافی، سرپرست جدید ایران‌ایر و برنامه‌های وی که از طرف وزیر راه‌و‌شهرسازی تبیین شده است، قرائت شد.
فرزانه شرفبافی ۴۴سال دارد و دارای رتبه اول مهندسی مکانیک در کشور بوده و مدرک دکترای هوا-فضا از دانشگاه شریف دارد.
او که پیش از این عضو هیأت‌مدیره هما بود، مسئولیت‌هایی مانند مدیرکل پژوهش و بهسازی منابع انسانی هما، ریاست مرکز آموزش و بهسازی منابع انسانی هما، ریاست ارشد تضمین کیفیت در مهندسی و تعمیرات هما و همچنین دبیری انجمن علمی حمل‌ونقل هوایی کشور را در کارنامه خود دارد.
دولت دوازدهم در نظر دارد فرصت‌های شغلی و مدیریتی بیشتری را در اختیار بانوان قرار دهد و انتصاب خانم شرفبافی به‌عنوان سرپرست ایران‌ایر نخستین حکم در آستانه شکل‌گیری دولت دوازدهم به‌شمار می‌رود. و حالا فرهاد پرورش که چمدان‌هایش را بسته است به کانادا می‌رود تا به‌عنوان نماینده ایران در سازمان ایکائو فعالیت کند. پرورش که میان جمعیت در حال گرفتن عکس‌های یادگاری و سلفی با همکارانش و خبرنگاران است، درباره واگذاری سهام هما در بورس هم به «شهروند» می‌گوید: فعلا سهام هما در بورس عرضه نمی‌شود تا ساختار آن دوباره پس از تحریم بازیابی و تقویت شود و بعد از آن هما را به خصوصی‌ها واگذار می‌کنیم.
