بیات‌منش، کارشناس اقتصادی: نباید در شرایط متلاطم اقتصادی به آزادسازی قیمت دلار پرداخت/ گردش مالی بازار غیررسمی ارز، ۲۰ میلیارد دلار در سال است
مهدی بیات‌منش، کارشناس اقتصادی با بیان این که برخی کارشناسان، رقم تقریبی گردش مالی بازار غیررسمی ارز ایران را حدود ۲۰ میلیارد دلار در سال برآورد کرده‌اند، به دیده‌بان ایران گفت: برای آزادسازی نرخ ارز و کاهش رانت موجود برای واردکنندگانی که براساس مصوبات خاص به آن‌ها ارز تخصیص پیدا می‌کند، نباید در هر شرایط اقتصادی موجود، به‌ویژه شرایط متلاطم امروز اقتصاد ایران، آزادسازی نرخ ارز را انجام داد. برخی مسئولان دولت خودشان اذعان کرده‌اند که آزادسازی نرخ ارز از نظر کلی امر درستی است، ولی در شرایط فعلی، کار صحیحی نیست. به دلیل این که یکسری ریسک‌های سیاسی مانند آمدن ترامپ را در پیش داریم.
دیده‌بان ایران؛ زهرا ترابی – در ماه‌های اخیر مسئولان دولت چهاردهم بارها تاکید کرده‌اند که به دنبال اجرای سیاست تک‌نرخی کردن ارز هستند. اولین گام جدی دولت در این راستا نیز حذف سامانه ارز نیما و انتقال تدریجی معاملات ارزی صادرکنندگان و واردکنندگان به سامانه مرکز مبادله طلا و ارز تحت عنوان خرید و فروش «دلار توافقی» بوده است. این مساله در کنار اظهارات مسئولان دولت درباره لزوم تک‌نرخی شدن ارز، باعث شده است که قیمت دلار توافقی رفته‌رفته به سمت نرخ دلار در بازار آزاد میل پیدا کند، به نحوی که در چند هفته گذشته، شتاب افزایش نرخ دلار توافقی و نرخ دلار در سایر سامانه‌های دولتی اعم از نیما، سنا، صرافی ملی و ... از شیب رشد قیمت دلار در بازار آزاد بیشتر بوده است. به همین دلیل، بسیاری از کارشناسان معتقدند که دولت جدید عملا اختیار قیمت ارز را به طور کامل به بازار غیررسمی سپرده و خواسته یا ناخواسته، سیاست آزادسازی قیمت دلار را اجرایی کرده است.
در همین راستا از مهدی بیات‌منش، کارشناس اقتصادی پرسیدیم که سیاست تک‌نرخی کردن ارز، چه میزان روی افزایش قیمت دلار در هفته‌های اخیر تاثیر گذاشته است، که او نیز در گفت‌وگو با دیده‌بان ایران توضیح داد: تغییرات نرخ ارز در ایران برای معیشت مردم و جریانات اقتصادی کشور بسیار مهم است، چراکه داده‌های اقتصادی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و رابطه مستقیمی با تورم آینده دارد. هیچ شکی نیست که نوسانات نرخ ارز نه فقط در ایران، بلکه در بسیاری از کشورها برای ثبات اقتصادی کشور، مردم، مسئولان و نهادهای اقتصادی بخش خصوصی و دولتی بسیار مورد توجه است. شرایط ارز در کشورمان تاریخچه‌ای دارد که در دولت‌های مختلف رخ داده و اخیرا هم در دولت آقای پزشکیان، شاهد وقوع نوسانات ارزی شدید هستیم که هم مردم و کارشناسان و هم ذی‌نفعان را نگران کرده است.
وی افزود: برای آسیب‌شناسی نوسانات نرخ ارز می‌توان از سه دیدگاه نظر داد؛ دیدگاه سرمایه‌داری، دیدگاه اقتصاد مردمی و دیدگاه بینابینی که در اقتصاد جهانی به آن دیدگاه سوسیال دموکرات می‌گویند. یعنی هم منافع سرمایه‌داری و اقتصاد آزاد که خواهان ارز تک‌نرخی هستند و هم دیدگاه اقتصاد مردمی که خواهان کنترل بازار و عوامل اقتصاد کلان هستند را در نظر می‌گیرد. اگر بخواهیم از دیدگاه سرمایه‌داری و اقتصاد آزاد صحبت کنیم، منافع شرکت‌های اقتصادی در کوتاه‌مدت ایجاب می‌کند که نرخ ارز به صورت دفعتی و به طور کامل، در هر شرایط اقتصادی، چه اقتصاد دارای ثبات باشد، چه شرایط آن متلاطم باشد، آزاد شود؛ به همین دلیل، آزادسازی ناگهانی نرخ دلار برای شرکت‌هایی که تحت تاثیر اقتصاد آزاد فعالیت می‌کنند، خوشایند است.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: این دیدگاه مقداری افراطی است. حتی اگر بخواهیم حق را به جانب این دیدگاه بدهیم، باید در نظر داشته باشیم که درست است که در اقتصاد آزاد، نباید مانند شرایط امروز فاصله بین نرخ ارز دولتی با نرخ ارز آزاد تا حدود ۴۰ درصد باشد که این امر به ضرر شرکت‌های اقتصادی تمام می‌شود، ولی در شرایط تحریمی موجود در ایران، ارزی را که وارد کننده‌ها نیاز دارند، صادرکنندگان تامین می‌کنند و باید نظارتی در فرآیند تبادل ارز بین صادرکنندگان و واردکنندگان توسط نهاد تنظیم‌گر یعنی دولت وجود داشته باشد. در این میان، بخشی از فعالیت‌های اقتصادی با توجه به اولویت‌بندی‌هایی که از سوی دولت انجام می‌شود، شامل تخصیص ارز در سامانه‌های دولتی مثل سامانه نیما نمی‌شوند و این فعالیت‌ها ناچارند که ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد تامین کنند.
بیات‌منش خاطرنشان کرد: برخی آمارهای غیررسمی حاکی از آن است که ۵ تا ۱۰ درصد سهم کپتال مارکت ما از بازار ارز آزاد تامین می‌شود. برخی کارشناسان، این رقم را سالانه ۲۰ میلیارد دلار برآورد می‌کنند، یعنی گفته می‌شود گردش مالی بازار غیررسمی ارز ایران، حدود ۲۰ میلیارد دلار در سال است. البته این رقم دقیق نیست، اما آنچه مشخص است، در تخصیص ارز در کشورمان محدودیت داریم که همین مساله باعث شکل‌گیری بازار غیررسمی شده است.
وی به اجرای سیاست تک‌نرخی کردن ارز در دولت چهاردهم اشاره کرد و به دیده بان ایران گفت: دولت تا امروز اقدامات خوبی را در این زمینه انجام داده و بازار ارز توافقی را راه‌اندازی کرده است که می‌تواند شبیه بازار بورس ارزی باشد. اجرای صحیح این سیاست، به شفاف‌سازی نرخ و بازار کمک می‌کند. اما برای آزادسازی نرخ ارز و کاهش رانت موجود برای واردکنندگانی که براساس مصوبات خاص به آن‌ها ارز تخصیص پیدا می‌کند، نباید در هر شرایط اقتصادی موجود، به‌ویژه شرایط متلاطم امروز اقتصاد ایران، آزادسازی نرخ ارز را انجام داد.
بیات‌منش تاکید کرد: برخی مسئولان دولت جدید خودشان اذعان کرده‌اند که آزادسازی نرخ ارز از نظر کلی امر درستی است، ولی در شرایط فعلی، کار صحیحی نیست. به دلیل این که یکسری ریسک‌های سیاسی مانند آمدن ترامپ را در پیش داریم. ضمن این که در پایان سال‌های میلادی، ثبت سفارش‌های واردکنندگان تراکم پیدا می‌کند و این مساله باعث افزایش تقاضا در بازار ارز می‌شود و خود به خود اثر روانی در بازار ایجاد می‌کند.
وی در پایان گفت: در حال حاضر، متاسفانه نوسانات این روزهای بازار ارز مانند تیری است که از کمان رها شده است. این تیر رهاشده مانند تهدیدی است که باید با کنترل بازار، آن را به فرصت تبدیل کنیم. البته چالش مهم این تهدید آن است که گفته می‌شود مردم ایران حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیارد دلار ارز را در خانه‌ها یا گاوصندوق‌ها ذخیره کرده‌اند که این مساله باعث کاهش منابع ارزی دولت شده و هزینه کنترل بازار ارز توسط بانک مرکزی را افزایش داده است.
منبع: دیده‌بان ایران
