بدون بودجه داخلی و با منابع خارجی صنعت هوایی کشور نو می شود
ایران بزرگ ترین شانس خود را برای نقش تجارت هوایی از دست داد. کشوری که آسمانش می توانست کریدور شمال به جنوب و صد البته راه ابریشم باشد در این سال ها فرودگاه هایش خالی و آسمانش دور زده می شد. پر بیراه نیست اگر بگوییم؛ ما شانس بزرگ توسعه و تجارت منطقه ای را به واسطه تحریم های هوایی و نداشتن هواپیما از دست دادیم.
دیده بان ایران؛ مسافران ایرانی از سفر با هواپیما می ترسند! ناوگان هواپیمایی کشور فرسوده است. اینها گزاره هایی است که در اکثر گزارش های خبری در طی سال های گذشته خوانده ایم. بیش از سی از سال از پرواز برخی هواپیما ها می گذرد آنها هم که در این سال ها خریداری شده اند بعضا دسته دوم هستند. .ایران بیش از سی سال مجبور بود هواپیمای مسافربری و قطعات مورد آن را مورد نیاز آن را از واسطه ها خریداری کند این اواخر اوضاع بدتر هم شده بود پروازها با تاخیر و معلول همه آنها عدم تامین قطعات بود. ۱۱۰ فروند به ظاهر هواپیما داشتیم اما پرواز نمی کرد.
یک ضرر اقتصادی بزرگ
همه اینها یک ضرر اقتصادی بزرگ برای کشور داشت؛ ایران بزرگ ترین شانس خود را برای نقش تجارت هوایی از دست داد. کشوری که آسمانش می توانست کریدور شمال به جنوب و صد البته راه ابریشم باشد در این سال ها فرودگاه هایش خالی و آسمانش دور زده می شد. پر بیراه نیست اگر بگوییم؛ ما شانس بزرگ توسعه و تجارت منطقه ای را به واسطه تحریم های هوایی و نداشتن هواپیما از دست دادیم.
طی سال‌های گذشته شاهد بودیم که هواپیماهای فعال کشور یکی پس از دیگری از چرخه فعالیت خارج می‌شدند و کارشناسان نگران مرگ تدریجی صنعت هوایی کشور بودند. به اذعان کارشناسان صنعت هوایی ایران عملا ضرر ده بود و صرفه اقتصادی نداشت.
صنعت هوایی در وضعیت فعلی
آمارها نشان می‌دهد که هم‌اکنون ۲۶۶ هواپیما در ناوگان هوایی مسافری کشور وجود دارد که از این تعداد ۱۱۰ فروند آن غیرفعال است؛ این اعداد و ارقام حکایت از آن دارد که تنها ۱۵۶ فروند هواپیمای فعال با میانگین عمر ۲۳ سال در ناوگان هوایی کشور فعالیت دارد.
استفاده بیشتر از این هواپیماها باعث شده بود که بنا به گفته وزیر راه و شهرسازی، که هواپیما هزینه اضافه بر دوش صنعت هوایی کشور بگذارد؛ این در حالی است که هزینه تامین قطعات این هواپیماها و تعمیر آنها بسیار گران بوده و برخی قطعات، دیگر در بازار نیست. همچنین مصرف سوخت این هواپیماها بسیار بالا گزارش شده است.
براساس آمارهایی که سال گذشته شنیده می‌شد، از مجموع 17 شرکت هواپیمایی بهره‌بردار در کشور در مجموع 273 فروند هواپیما در کل ناوگان کشور وجود دارد که از این تعداد 266 ناوگان به حمل مسافری و 7 فروند به حمل بار اختصاص دارد. از سوی دیگر مجموع کل صندلی در کشور 45 هزار و 317 صندلی است که از این تعداد 26 هزار و 626 صندلی فعال و 18 هزار و 691 صندلی غیرفعال است که با این شرایط می‌توان گفت 62 درصد از صندلی‌های هواپیمایی کشور فعال و 38 درصد صندلی‌های موجود در کشور غیرفعال است.
همچنین بنا به داده‌های اعلام شده، تعداد کل ناوگان فعال کشور برابر با 163 فروند هواپیما است. از سوی دیگر 110 فروند هواپیما نیز در ناوگان کشور غیرفعال است. آمار اعلام شده بیانگر آن است که بیشترین عمر ناوگان هوایی کشور با میانگین سنی 27 سال به شرکت ایران‌ایر اختصاص دارد.
برجام برای صنعت هواپیمایی چه کرد؟
این شرایط باعث شد که از اولین روزهای امضای قرارداد برجام، وزارت راه و شهرسازی دولت یازدهم، خرید هواپیما از غول‌های بزرگ هواپیماسازی دنیا را در اولویت خود قرار دهد. اولین قرارداد در روزهای پایانی آذرماه 1395 میان ایران‌ایر و شرکت هواپیماسازی بوئینگ امضا شد. در راستای این قرارداد، 50 فروند هواپیمای بوئینگ مدل 737 و 30 فروند مدل 777 پهن‌پیکر در یک دوره 10 سال به ایران‌ایر تحویل داده می‌شود.
«فلچر باراک دال»، معاون مدیرعامل شرکت هواپیماسازی بوئینگ، ارزش این قرارداد را 16 میلیارد و 600 میلیون دلار اعلام کرده و گفته است: بوئینگ قرارداد فروش 80 فروند هواپیما را با تایید دولت آمریکا، با ایران نهایی کرد.
دومین قرارداد نیز در کمتر از یک‌ماه و دی‌ماه میان ایران‌ایر و کمپانی ایرباس به امضا رسید تا کمپانی ایرباس 100 فرند هواپیما را در بازه زمانی 10 ساله تحویل هما دهد. کمپانی سازنده هواپیما ایرباس، یکی از اولین شرکت‌هایی بود که بعد از امضای توافق هسته‌ای میان ایران و گروه موسوم به 1+5، با ایران تفاهم‌نامه امضا کرد.
پیش‌قرارداد خرید 118 فروند انواع هواپیمای ایرباس بین ایران‌ایر و کمپانی ایرباس، بهمن‌ماه 1394 (ژانویه سال 2016 میلادی) به امضا رسید. در آن پیش‌قرارداد مقرر شد 118 فروند انواع هواپیمای ایرباس شامل 45 فروند ایرباس 321 و 320، 45 فروند ایرباس 330، 16 فروند ایرباس 350 و 12 فروند ایرباس 380 پهن‌پیکر برای ایران‌ایر خریداری شود که بعد‌ها این پیش‌قرارداد به 100 فروند هواپیما کاهش یافت.
مذاکرات با ای‌تی‌آر نیز دنبال می‌شود. بنا به گفته فرهاد پرورش، مدیرعامل هما، مشکل اصلی برای توافقات نهایی با این شرکت در خرید هواپیما، عدم اطمینان جمهوری اسلامی ایران به برگزاری دوره‌های آموزشی و قطعات لازم از سوی این شرکت است که در صورت توافق در سفر مسوولان این شرکت به ایران در آینده‌ای نزدیک، این مشکل نیز رفع خواهد شد.
پس از امضای این قراردادها، بلافاصله ایرباس A۳۲۱، اولین هواپیمای خریداری شده، 23 دی‌ماه 1395 در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست. ایرباس A۳۲۱، خانواده‌ای از هواپیماهای لاغر پیکر از هواپیمای مسافربری ساخته شرکت ایرباس است. ساخت ایرباس A۳۲۱ از سال ۱۹۸۴ آغاز شد و نخستین بار در ۲۲ فوریه ۱۹۸۷۷۷ در تولوز فرانسه به پرواز درآمد و در ژوئیه سال بعد در اختیار شرکت هواپیمایی ایرفرانس قرار گرفت.
ایرباس A۳۲۱ امکان آن را خواهد داشت که به طور همزمان در پروازهای داخلی و خارجی مورد استفاده قرار گیرد. این هواپیما که جزو هواپیماهای با بدنه باریک و از نظر ظرفیت پرواز در حوزه کوتاه‌برد و میان‌برد قرار می‌گیرد و یکی از پرطرفدارترین هواپیمای ایرباس در طول سال‌های گذشته بوده است.
دومین هواپیما نیز در روزهای پایانی سال 1395 و 21 اسفندماه وارد آسمان کشور شد. این هواپیمای مسافربری که از مدل ایرباس 330 سری 200 است، بامداد شنبه فرودگاه تولوز فرانسه را به مقصد تهران ترک کرد و ساعت 8 و 57 دقیقه شنبه وارد فرودگاه مهرآباد شد. این هواپیما دارای 238 صندلی شامل 32 صندلی بیزینس کلاس و 206 صندلی اکونومی کلاس است و برای مسافت‌های دور کاربرد دارد.
سومین ایرباس پسابرجامی نیز دو روز پیش در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست و از این پس، در ناوگان هوایی کشور قدرت‌نمایی خواهد شد. این هواپیما که از نوع 330 سری 200 است، ساعت 17:400 دیروز (شنبه) با شماره پرواز همای 700 به فرودگاه مهرآباد تهران وارد شد.
بنا به گفته مدیرعامل هما، قرار است تا پایان ۲۰۱۷ میلادی تعداد ۴ فرورند ایرباس ۳۲۰ دیگر به ناوگان هواپیمایی جمهوری اسلامی اضافه شود؛ ضمن این‌که در سال ۲۰۱۸ نیز قرار است تعداد ۵ فروند ایرباس ۳۲۱ تحویل ما شود.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که اولین هواپیمایی که وارد کشور شد و از نوع ایرباس ۳۲۱ بود، از زمانی که در برنامه پروازها قرار گرفته تا روز جمعه هفته قبل، طبق آمار نزدیک به ۶۵۰ ساعت در حدود ۲ ماه و ۵ روز گذشته پرواز داشته و بین ۴۸ تا ۵۰ هزار مسافر را جابه‌جا کرده است.
به این ترتیب، با ورود یک به یک هواپیماهای جدید به آسمان کشور، ناوگان هوایی کشور در حال نونوار شدن است.
اصغر فخریه‌کاشان، قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی درباره امتیازات اقتصادی خرید هواپیماهای جدید گفته است: خرید 200 فروند هواپیمای جدید اولین معامله‌ای است که از منابع خارجی تامین مالی می‌شود و از طریق منابع خارجی فاینانس آن محقق شده است؛ چنان که حتی در فاینانس‌هایی که دولت درگیر آن است هم در برخی از موارد نتوانستیم از منابع خارجی استفاده کنیم، اما در مورد قرارداد خرید هواپیما تامین مالی از منابع خارجی محقق شده است.
فخریه‌کاشان تصریح کرده است: دومین امتیاز اقتصادی خرید هواپیماهای جدید این است که اتکای منابع خارجی بر خود شرکت هما است. یعنی خارجی‌ها به اعتبار هما این قرارداد را تامین مالی کرده‌اند و این نشانگر اعتماد جهانی شرکت هواپیمایی ایران ایر است. از سوی دیگر، از مهم‌ترین امتیازات این قراردادها این است که دولت ضمانتی ارائه نمی‌کند و ارائه تمام ضمانت‌ها بر عهده شرکت هواپیمایی ایران‌ایر است.
وی با اشاره به چهارمین امتیاز اقتصادی قرارداد خرید هواپیما از ایرباس، بوئینگ و ATR عنوان کرده است: یکی از دیگر امتیازات، صرفه‌جویی در مصرف سوخت است که در مورد هواپیمای 321 که اولین هواپیمای مورد قرارداد با ایرباس بود شاهد آن بودیم که مصرف سوخت در این هواپیما تا سه برابر کاهش پیدا کرد.
به گفته وی، از دیگر امتیاز اقتصادی خرید 200 فروند هواپیمای جدید، افزایش رتبه اعتباری هما در جهان، کاهش هزینه‌های سربار و معامله بدون واسطه است. همچنین امتیاز دیگر خرید هواپیمای جدید، استفاده از خدمات پس از فروش است. در عین حال، این قرارداد فرصتی را ایجاد کرده است که نیروی انسانی فارغ‌التحصیل در رشته‌های هوافضا و دانشکده‌های هوایی جذب بازار کار شوند و جلوی مهاجرت نیروی انسانی و کادر ورزیده صنعت را گرفته است.
