عضو هیات علمی دانشگاه شریف: دولت نتوانست پول خرید انرژی خورشیدی را تامین کند/ بازار فروش نفت خام کشور از سال ۲۰۳۰ به بعد از بین خواهد رفت/ دبیر سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق: دولت پولی برای خریداری برق ندارد
تامین انرژی از منابع تجدید پذیر یکی از مهمترین سرفصل اخبار در دنیا امروز است؛ فرایندی که بررسی‌ها نشان می‌دهد کشور ما با وجود داشتن ظرفیت کافی در تولید آن ناکام مانده‌است. دیده‌بان ایران در این گزارش بررسی کرده‌است که این ناکامی در تولید و استفاده از منابع تجدید پذیر انرژی در بلند مدت و در سال‌های آینده چه تبعاتی برای اقتصاد کشور خواهد داشت؟
به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ انرژی های تجدیدپذیر انرژی مشتق شده از منابع طبیعی هستند که منابع آنها با سرعت بیشتری نسبت به مصرف آن ها دوباره پر می شوند؛ محبوب ترین منابع انرژی تجدید پذیر در حال حاضر انرژی خورشیدی، انرژی باد، انرژی آبی، انرژی جزر و مد، انرژی زمین گرمایی و انرژی زیست توده هستند.
در حالی که کشورهای سراسر جهان پیشرف قابل توجهی در توسعه انرژی‌های تجدید پذیر در دهه‌های اخیر داشته‌اند اما کشورهایی همچون کشور ما که وابستگی شدیدی به نفت دارد، در این مسیر کم سعادت بوده‌اند و در رقابت توسعه انرژی‌های تجدید پذیر جا مانده‌اند.
در این راستا یدالله سبوحی، کارشناس اقتصاد انرژی و عضو هیات علمی دانشگاه شریف در گفت‌وگو با دیده‌بان ایران در پاسخ به این سوالات که آیا ایران ظرفیتی برای توسعه انرژی های تجدید پذیر دارد؟ و در صورتی که نتواند جایگاهی در توسعه انرژی‌های تجدید پذیر به دست آورد چه آینده‌ای در انتظار آن خواهد بود؟ و اینکه انرژی هیدروژنی ناجی ایران خواهد بود یا نه؟ گفت: ایران دارای پتانسیل بسیار بالایی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و به خصوص در زمینه انرژی خورشیدی است و می تواند از این انرژی برای تامین انرژی داخلی و گسترش امنیت انرژی کشور استفاده کند و از طرفی نیز می‌تواند با تولید هیدروژن، صادرات آن در بلند مدت را در برنامه‌های خود قرار دهد. تولید و صادرات هیدروژن یکی از گزینه‌های بسیار مهم برای ایران است و می‌تواند آینده درخشانی را برای بخش انرژی کشور رقم بزند اما توسعه و بهره‌برداری از انرژی خورشیدی مستلزم وجود زیرساخت‌های لازم به ویژه زیرساخت‌های نرم افزاری است.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای مصرف‌کننده توجیه اقتصادی ندارد
وی ادامه داد: در حال حاضر بازار انرژی ما آن چنان رقابتی نیست و قیمت انرژی به صورت دستوری توسط دولت تعیین می‌شود و پایین نگه داشته شده‌است، در چنین حالتی هیچگونه رقابت اقتصادی بین انرژی‌های تجدیدپذیر و همچنین انرژی‌های فسیلی ایجاد نمی‌شود و با چنین قیمت‌هایی استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی برای مصرف‌کننده هیچ توجیه اقتصادی ندارد.
دولت نتوانست پول خرید انرژی خورشیدی را تامین کند
سبوحی تصریح کرد: دولت در دهه ۹۰ تضمین خرید انرژی خورشیدی با قیمت بالا را در دستور کار خود قرار داد اما نتوانست پول آنها را تامین کند، سپس عوارضی تعریف کرد که از پولی برقی که مصرف می‌شود به بخش خصوصی که بر روی انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری می‌کند پرداخت کند که نهایت نتوانست آن را اجرایی کند.
این کارشناس اقتصاد انرژی عنوان کرد: چندین شرکت خارجی به ایران آمدند و نیروگاه‌های خورشیدی را در کرمان و همدان تاسیس کردند اما از آنجا که نرخ ارز به شدت نوسان داشت و دولت نتوانست هزینه خرید آنها را پرداخت کند، این شرکت‌های خارجی بسیار ناراضی از ایران رفتند و دیگر هیچ علاقه‌ای برای سرمایه‌گذاری در ایران ندارند و دولت بد قول بوده‌است و از طرفی با وضعیت فعلی در بخش اقتصاد انرژی کشور اصلا علاقه‌ای برای سرمایه گذاری دیده نمی‌شود و برای مردم عادی که در بخش انرژی خورشیدی سرمایه‌گذاری کرده بودند، دولت قراردادهای تضمینی با آنها بسته بود که آنها را نیز خیلی دیر به دیر پرداخت می‌کند و از طرف دیگر بخش خصوصی وابسته به دولت شده‌است که درآمدهای خود را به دولت تحویل می‌دهد.
توسعه بازار انرژی‌های تجدیدپذیر نیاز به بازار رقابتی دارد
سبوحی تاکید کرد: توسعه بازار انرژی‌های تجدیدپذیر مستلزم داشتن یک بازار رقابتی است که بخش خصوصی در آن بتواند انرژی تولیدی خود را به هر شخصی که می‌خواهد با قیمت آزاد بفروشد، قیمت برق تولیدی در حال حاضر در ایران در حدود ۶ الی۷ سنت به ازای کیلووات ساعت است و تولید آن بالای ۲ هزار و ۵۰۰ تومان در هر کیلووات ساعت هزینه دارد، در حالی که متوسط قیمت برق برای صنایع نزدیک به ۶۰۰ تومان در هر کیلووات ساعت است و برای بخش خانگی کمتر از این است و در چنین شرایطی که قیمت‌ها دستوری تعیین می‌شود و بخش خصوصی در صورت سرمایه‌گذاری در بخش انرژی مجبور به تخصیص شبکه خواهد شد و دولت نیز برای پرداخت آنها با توجه به کسری بودجه به مشکل خواهد خورد، در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور به موانع زیادی برخورد می‌کنیم.
انحصار دولتی در بخش انرژی باید از میان برداشته شود
این کارشناس اقتصاد انرژی در افزود: انرژی‌های تجدیدپذیر زمانی می‌توانند مقرون به صرفه باشند که بهینه سازی انرژی و صرفه جویی در مصرف انرژی نیز در دستور کار قرار گیرد، کشورهای صنعتی که بخش مهمی از تامین انرژی آنها به وسیله انرژی‌های تجدیدپذیر اتفاق می‌افتد، سرمایه‌گذاری‌هایی را بر روی مصرف بهینه انرژی در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی انجام داده‌اند و از سال ۲۰۰۰ به بعد توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برای این کشورها مقرون به صرفه شد و سپس رشد پیدا کرد. در ایران پتانسیل صرفه جویی انرژی بسیار بالا است و در چنین حالتی تامین انرژی از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر اصلا توجیهی ندارد چراکه سرمایه‌گذاری بسیار بالایی برای تامین انرژی می‌خواهد.
عضو هیات علمی دانشگاه شریف افزود: در نتیجه یکی از اولویت‌های اول کشور باید صرفه جویی و بهینه سازی انرژی باشد و همزمان نیز در راستای توسعه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر اقدامات خوبی صورت گیرد و زمینه رقابتی برای اقتصاد انرژی فراهم شود و از طرف دیگر دولت از امور اجرایی بخش انرژی خارج شود و اجازه دهد اقتصاد رقابتی در بازار انرژی شکل گیرد و قیمت انرژی براساس ساز و کارهای بازار تعیین شود و تا زمانی که انحصار دولتی در بخش انرژی حاکم است، بعید است که اقدامات موثری در رابطه با توسعه انرژی‌های تجدید پذیر در کشور شکل بگیرد.
سبوحی در پاسخ به این پرسش دیده بان ایران که عقب‌ماندگی ایران در بخش توسعه و استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر در نسبت با سایر کشورهای دنیا، در سال‌های آینده چه تبعاتی برای آن خواهد داشت؛ گفت: تولیدات صنعتی کشور بر انرژی‌های فسیلی متکی است و انرژی‌های فسیلی زمانی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، گاز گلخانه‌ای تولید می‌کنند. تحولاتی که در سال‌های آینده در راستای کاهش تولید کربن و گازهای گلخانه‌ای صورت می‌گیرد و محصولاتی که در بخش صنعت و یا کشاورزی تولید می‌شود زمانی که تولید گاز گلخانه‌ای این محصولات بالا باشد بازار آنها به شدت افت پیدا خواهد کرد؛ به عنوان مثال برای بازار فولاد در بازه زمانی ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵ اگر فولادی تولید کنیم که به ازای هر تن ۱.۸ تن گاز گلخانه‌ای تولید کند مشمول جریمه خواهد شد و به قیمتی پایین‌تر از قیمت جهانی به فروش خواهد رسید که در قدرت رقابتی اقتصاد تاثیر منفی خواهد گذاشت.
بازار فروش نفت خام کشور از سال ۲۰۳۰ به بعد از بین خواهد رفت
این کارشناس اقتصاد انرژی در ادامه به دیده بان ایران گفت: در سال‌های ۲۰۳۰ هرگونه تولیداتی که به انتشار گازهای گلخانه‌ای منجر شود خریداری در جهان نخواهد داشت و از طرف دیگر خود بخش انرژی در دنیا به سمت انرژی‌های تجدید پذیر در حرکت است و در چنین شرایطی یک کشور نمی تواند نیاز خود را از طریق انرژی‌های فسیلی تامین کند و بخش انرژی اقتصاد ایران با چالش های بسیار زیادی مواجه است و شاید ما منابع نفت خام عظیمی داشته باشیم اما دیگر بازار برای آن وجود نخواهد داشت که آن را تولید کنیم و بفروشیم و در نتیجه ثروت کشور در حال از دست دادن ارزش خود است.
دولت سیزدهم در تولید انرژی تجدیدپذیر کجا ایستاده‌است؟
در حالی که برنامه توسعه انرژی تجدید پذیر در دهه ۹۰ نتوانست موفق باشد؛ بر اساس جزئیات ارائه شده از برنامه توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در دولت سیزدهم، ارتقای ۱۳ برابری ظرفیت این نیروگاه‌ها در کشور و رسیدن از عدد ۸۰۰ مگاوات به ۱۰ هزار ۸۰۰ مگاوات توان اسمی تولید برق تجدیدپذیر در دستور کار قرار گرفته است.
دولت در ازای هر کیلووات بر ساعت برای خرید برق تجدید پذیر باید هزار تومان هزینه کند
پرویز غیاث الدین، دبیر سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق، در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران و در پاسخ به این پرسش که این طرح چقدر به واقعیت نزدیک است؛ گفت: در ۲۰ سال گذشته کل ظرفیت انرژی‌های تجدید پذیر در کشور به کمتر از هزار مگاوات رسیده‌است و برای ۱۳ برابر کردن این ظرفیت ما امکاناتی داریم که کافی نیست اما تمام تجهیزات را می‌توانند از چین و روسیه وارد کنند و اجرای این طرح نیاز به برنامه‌ریزی های دقیق و گسترده‌ای دارد که شاید تا ۴ سال آینده عملیاتی نشود و با توجه به اینکه بیش از یک سال از عمر دولت می گذرد عملا به نظر می‌رسد که اتفاق خاصی در این زمینه نیافتاده‌است .
این کارشناس برق تشریح کرد: باید در ازای هر کیلووات بر ساعت دولت هزار تومان برای خرید برق تجدید پذیر هزینه کند اما مسئله این است که این پول را می‌خواهد از کجا بیاورد، در حال حاضر پول ۸۰۰ مگاواتی که نیروهای تجدید پذیر به وزارت نیرو می‌دهند نیز وصول نمی‌شود و یا با تاخیر زیاد این پول وصول می‌شود و حال باید این سوال را مطرح کرد که آیا حتی با ۱۳ برابر شدن تولید برق تجدید پذیر وزارت نیرو و دولت اصلا بودجه‌ای برای پرداخت هزینه آن دارند یا خیر.
بر اساس این گزارش؛ تأثیر قابل توجه مصرف انرژی تجدیدپذیر بر رشد اقتصادی می‌طلبد که برای دستیابی به سطح بالای تولید و رفاه اجتماعی، سیاستگذاری‌های مناسبی برای آن اتخاذ شود. در این راستا اعطای مشوق‌های مالی، ایجاد بستر و شرایط مناسب جهت توسعه صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور و ایجاد صندوق حمایت مالی از انرژی‌های تجدیدپذیر توسط دولت، می‌تواند راهگشا باشد.
گزارش: نگار علی_سایت دیده‌بان ایران
