چرا دلار ۳۱ هزار تومان شد؟

طی روزهای اخیر شاهد روند صعودی نرخ ارز در بازار بوده ایم که دلایل مختلفی از تاثیرگذاری مذاکرات وین موسوم به احیای برجام گرفته تا سودجویی دلالان در بازار دارد.

 پایان دور هفتم مذاکرات وین موسوم به احیای برجام و شکست این مذاکرات انتظارات سیر صعودی دلار را پدید آورد به همین دلیل شکاف میان نرخ صرافی ملی و بازار آزاد و اختصاص سهمیه‌های ۲۲۰۰ یورویی تحت عنوان مصارف خدماتی به هر فرد، از دلایلی است که افزایش تقاضا برای خرید ارز را به همراه داشته است.

یکی از عوامل  تاثیرگذار بر التهاب بازار، ضعف و رکود اقتصادی حاکم بر بازار و سیاست های تیم اقتصادی دولت به واسطه چاپ پول بدون پشتوانه است. بنابر قول عبدالناصر همتی رئیس سابق بانک مرکزی چاپ هشتاد هزار میلیارد تومان اسکناس و تزریق این نقدینگی بر بازار  مسلماً پشتوانه پول ملی را در مقابل ارز تاثیر گذار دلار کاهش می دهد.

از سوی دیگر یکی دیگر از عوامل افزایش قیمت ارز؛ معاملات غیررسمی در فضای مجازی است که به عنوان معاملات فردایی یا شبانه نیز از آنها یاد می‌شود. معاملات شبانه ابزاری برای نوسان‌گیران و دلالان است که در جهت افزایش انتظارات تورمی جامعه عمل می‌کنند.

بازارسازی‌های مجازی در شبکه‌های اجتماعی از دو روز گذشته مجدد اوج گرفته و نرخ‌ ارز به صورت  لحظه‌ای با خرید و فروش فردایی نوسان می‌گیرند تا جایی که دلار در این نوسانات به عدد ۳۱ هزار تومان نیز رسید، اما در برخی مواقع از این عدد بازگشت خورده و سیر نزولی به خود می گیرد.

در این چند روز دلار در بازار آزاد و کانال های فضای مجازی قیمت ۳۰ و ۳۱ هزار تومانی را تجربه کرده درصورتی که نرخ دلار در صرافی ملی حدود ۲۷ هزار تومان قیمت گذاری شده است.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه در حال حاضر در کشور دلار با نرخ‌های متفاوتی همچون ۴۲۰۰ تومانی، نیمایی، سنا و بازار آزاد وجود دارد، گفت: حجم مبادله در بازار غیر رسمی و خیابانی بسیار ناچیز و محدود است و سهم آن از حجم ذخایر دلار ما کمتر از ۸ درصد است.

او گفت: دولت سابق به مجلس وعده داد تا با صدور بخشنامه و اصلاح ساختار ارزی، فعالیت دلالان در بازار فردایی را محدود و غیرممکن کند، اما این وعده هیچ‌گاه محقق نشد.

زنگنه ادامه داد: در جلسات مجلس شورای اسلامی خطرات بازار فردایی به آقای صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی نیز انتقال داده شده است.

این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: واقعیت بازار ارز کشور در بازار فردایی، سبزه‌میدان و چهارراه استانبول نیست، دماسنج ارزی کشور در حقیقت، سامانه نیما است و در این سامانه، از یک سو ارز حاصل از صادرات غیرنفتی وارد چرخه تجاری کشور شده و از سوی دیگر، ارز مورد نیاز برای واردات نیز از این محل تأمین می‌شود.

افزایش فاصله قیمت دلار بازار متشکل با بازار آزاد

بر اساس این گزارش شکاف بین قیمت دلار بازار متشکل و بازار آزاد از فروردین تا حدود ۲ هفته پیش از مرز ۶ درصد عبور نکرده بود و عمدتا زیر ۴ درصد قرار داشت. اما اندازه این شکاف از دو هفته قبل رشد شدیدی کرد. مهم‌ترین اتفاق برای بازار در دو هفته اخیر شروع دور جدید مذاکرات احیای برجام بوده است و می‌توان گفت بزرگ شدن این شکاف با این رویداد رابطه داشت.

در روز ۱۲ آذرماه ۱۴۰۰ مذاکرات ایران با آمریکا در خصوص برجام به پایان رسید و هیئت ایرانی پس از ۵ روز مذاکرات، روز (۱۳ آذرماه)، به تهران بازگشتند. براساس گفته‌ها و خبرهای منتشر شده در این زمینه امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نخستین فردی بود که جمعه بعد از اتمام جلسه کمیسیون مشترک مدعی شد این دور از مذاکرات وین موفقیت‌آمیز نبوده و به احتمال زیاد دور بعدی این گفت و گوها در کوتاه مدت از سر گرفته نخواهد شد.

از طرفی هم علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران هم تصریح کرد که حتی طرف اروپایی هرگز ادعا نکرده که پیشنهادهای ایران فاقد مبانی حقوقی بوده است.

دلار ۳۰ هزار و ۵۰۰ تومانی در دست دلالان

مشاهدات میدانی از صرافی‌های بازار ارز نشان می دهد هر دلار به میزان ۳۰ هزار و ۵۰۰ تومان قیمت گذاری شده است.

در این میان نقش بانک مرکزی در کنترل اوضاع جلوگیری از ایجاد التهاب در بازار مهم است در این خصوص مجید شاکری، تحلیلگر مسائل اقتصادی ضمن اشاره به ایجاد انگیزه سودجویی از اختلاف قیمت ارز در بازار آزاد و صرافی ملی گفت: هر چند، موفقیت در مذاکرات می‌تواند در کاهش نرخ ارز اثرگذار باشد، اما سیاست و رفتار بانک مرکزی در کنترل نوسانات احتمالی ارز در آینده بسیار مهم است.

اوضاع بازار ارز بهبود می یابد

در این شرایط علی صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی وعده بهبود بازار ارز را می دهد و می گوید:  خوشبختانه امسال دسترسی بانک مرکزی و سیستم اقتصادی کشور به منابع ارزی، بهبود قابل ملاحظه ای داشته است. از نظر ورود ارز به کشور در شرایط بسیار خوبی هستیم و پیش بینی من این است که در آینده نزدیک اوضاع رو به بهبود خواهد رفت.

وی افزود: کل تأمین ارزی که در کشور و برای واردات تمام کالاها صورت گرفته معادل ۳۶ میلیارد دلار است که بخشی از آن در سامانه نیما و بخشی دیگر نیز از طریق بانکی تأمین شده است، این مقدار به‌مراتب از مجموع ارز تأمین‌شده در سال گذشته بیشتر است.

رئیس‌کل بانک مرکزی تصریح کرد: امسال بازگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی معادل ۲۲.۴ میلیارد دلار بوده است که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۴۵ درصد افزایش داشته است.

او افزود: عرضه ارز در سامانه نیما توسط صادرکنندگان معادل ۲۰ میلیارد دلار بوده است که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۷۰ درصد افزایش داشته است.

بر این اساس ۲ روز پیش بانک مرکزی با کاهش فاصله نرخ صرافی ملی با بازار آزاد، اقدام مثبتی در جهت کاهش تقاضای سفته‌بازانه در بازار ارز انجام داد که باید دید چه تاثیری بر بازار خواهد گذاشت.

افزایش میزان تقاضای خرید ارز

کامران سلطانی زاده، کارشناس ارزی گفت: پس از پایان دور اول مذاکرات، مردم اقدام به خرید ارز کردند به همین دلیل میزان تقاضا نسبت به عرضه افزایش پیدا کرد و در پی آن شاهد افزایش قیمت ارز هستیم. از طرفی هم قیمت رمز ارزها کاهش شدیدی پیدا کرد و احتمال اینکه مردم سمت رمز ارزها نروند و دلار فیزیکی را تهیه کنند افزایش پیدا می کند.

او گفت: بازار سازها باید پیش از ایجاد شوک در بازار وارد عمل می شدند و این افزایش قیمت را پیش بینی می کردند؛ زیرا، زمانی که شوک به وجود می آید مانند وضعیت فعلی، ورود پیدا کردن و کنترل آن سخت می شود.

سلطانی زاده گفت: همچنین باید شرایطی به وجود بیاید که صادر کنندگان بتوانند از صرافی های تحت نظر بانکی مرکزی، حواله ی نیمایی به قیمت مناسب دریافت کنند و در پی آن افزایش عرضه در این سامانه انجام گیرد که این موضوع می تواند مانعی برای رشد نرخ دلار باشد.

او در پایان تصریح کرد: اگر صادر کنندگان بتوانند از صرافی های تحت نظر بانکی مرکزی، حواله ی نیمایی به قیمت مناسب دریافت کنند و بطورکلی حجم معاملات در سامانه نیما افزایش یابد، رشد نرخ تا حد زیادی مهار می شود.