محمدی: تبدیل مساله بحران به مطالبه عمومی وظیفه رسانه است

به گزارش سایت دیده بان ایران؛ غلامحسین محمدی، مشاور شهردار و رییس مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران، درچهل و سومین نشست «تهران امید دارد» با موضوع رسانه و خبرنگاری بحران که عصر دیروز چهارشنبه-۲۲ مرداد- به صورت مجازی و آنلاین برگزار شد،  گفت: در زمان بحران با یک آشوب کامل رو به رو هستیم که اگر با تئوری‌های آشوب به آن نگاه کنیم اجزای آن به راحتی قابل تشخیص است و از همین طریق نقش خبرنگاری بحران هم مشخص‌تر می‌شود چرا که در این شرایط هم با ذینفعان متعدد طرف هستیم و هم با یک وضعیت پیچیده و چندسطحی که یک مدل کامل از آشوب است. در شرایطی که اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهد آن فردی که نقش سیاست‌گذاری دارد به این موضوع توجه می‌کند که تا حد امکان از ابزارهای تحلیلی استفاده کند یا حداقل سناریوهای متعدد پیش‌بینی می‌شود و بعد از آن اولویت‌ها و ترجیحات هم بررسی شده تا ترسیم مناسب‌تری از آشوب ایجاد شود. از همین رو در حوزه خبر هم باید بدانیم ذینفعان در شرایط بحرانی چه کسانی هستند و نقش سناریوهای مختلف را پیش‌بینی کنیم و از ابتدا برای آن برنامه‌ریزی خبری داشته باشیم. برای مثال این واقعیت که تهران در برابر زلزله‌ای با قدرت ۶ ریشتر تنها ۱۵ درصد آمادگی دارد خود یک اقدام خبررسانی بحران است و باعث ایجاد تغییر در رویکردها می‌شود که در راستای آن نقش آموزش جدی‌تر پیگیری شده و حتی می شود نقش ذینفعان را هم تغییر داد.

او با تاکید بر این موضوع که تصمیم‌گیری‌ها بر مدل خبررسانی بحران تاثیرگذار است، افزود: در بحران کرونا دو بازه قابل تفکیک هستند، بازه نخست، زمانی بود که سیاست‌گذاران به عمق ماجرا پی نبرده بودند و کرونا در حد مساله یک وزارتخانه تقلیل داده شد که نتیجه آن هم ایجاد تشویش عمومی بود اما در بازه دوم که به موضوع در سطح کلان و ملی نگاه شد اوضاع بحران به سمت مدیریت حرکت کرد بنابراین در خبرنگاری بحران باید توجه کرد که تصمیم‌گیری‌ها بر مدل خبررسانی تاثیرگذار است، اگر یک موقعیت بحرانی در سطح ملی باشد کار خبررسانی ساده‌تر است اما در سطحی محلی و خرد کار خبر سخت‌تر می‌شود.

محمدی بیان کرد: در واقع اگر بخواهیم به نقش رسانه و خبر در بحران اشاره کنیم باید گفت یکی از نقش‌هایی که رسانه در حوزه بحران ایفا می‌کند این است که موضوع بحرانی را به یک مساله عمومی تبدیل کرده و به متن جامعه  وارد می‌کند در واقع رسانه پیش از وقوع بحران دوره کشف و طرح موضوع را سپری کرده تا آن موضوع به مطالبه عمومی تبدیل شده و فراگیر شود چرا که اگر بحران و مسائل آن برای عموم مردم و حاکمیت تبدیل به مساله نشود، اهمیت پیدا نمی‌کند و به تبع آن اطلاع‌رسانی هم رخ نمی‌دهد. به عنوان مثال مدت‌هاست جامعه‌شناسان درباره بحران حاشیه و شورش حاشیه علیه متن هشدار می‌دهند و این موضوع را به عنوان یک بحران به صورت جدی مطرح می‌کنند تا این درک را ایجاد کنند که اگر این اتفاق رخ دهد خسران بزرگی ایجاد می‌شود حالا باید از همین عملکرد جامعه‌شناسان برای زلزله، آتش‌سوزی و سیل و ... استفاده کرد تا این حس ایجاد شود که بحران می‌تواند بسیار نزدیک باشد و نیاز به آمادگی برای مواجهه با آن احساس شود.

سیاست محدودیت در اطلاع‌رسانی، سیاستی شکست‌خورده است

مشاور شهردار تهران با تاکید بر این موضوع که نگاه مسئولان باید نسبت به رسانه و اطلاع‌رسانی تغییر کند، افزود: مدیرانی هستند که فکر می‌کنند می‌توانند در اتاق دربسته مدیریت کنند اما با وجود رسانه دیگر نمی‌توانند به این صورت کار کنند و در کل این اندیشه که در اتاق بسته خود می‌توان مدیریت کرد و اخبار را در آن اتاق نگه داشت، غلط است چرا که هیچ خبری نیست که پنهان بماند. اخباری که دانستن آن حق مردم است باید اطلاع‌رسانی شود. در ایران با این سطح از بحران‌های مختلفی که رخ می‌دهد باید به این درک برسیم که مردم باید بحران‌زی باشند چرا که کشور ما به دلیل وضعیت سیاسی و بحران‌های طبیعی، کشوری نیست که مسائل در آن به سادگی حل شود و از همین رو اساسا دچار بحران‌های متعددی طبیعی، سیاسی یا اجتماعی شدیم در چنین کشوری مسئولان و مردم باید به این باور برسند که بحران‌زی باشند از همین رو در کشوری با این شرایط این سیاست که اطلاع‌رسانی محدود شود سیاستی شکست‌خورده است.

او افزود: در عصر رسانه نمی‌توانیم با تنظیم اطلاعات کارهایی مثل تصدی‌گری و مدیریت را انجام دهیم و باید از فرصتی که رسانه ایجاد می‌کند استفاده کرد. زمانی که دسترسی گسترده به ابزار اطلاع‌رسانی برای مردم وجود دارد، تهدید را باید با اطلاع‌رسانی پیشرو به فرصت تبدیل کرد. به عنوان مثال در بحث افزایش نرخ بنزین شاهد بودیم که وقتی اطلاع‌رسانی مناسب انجام نشد با اعتراضات مردمی مواجه می‌شویم در صورتی که مسئولان با اطلاع‌رسانی درست می‌توانستند اوضاع را به سمتی مدیریت کنند که هیچ کدام از اتفاقات رخ ندهد. در شهرداری تهران تجربه عکس این را داشتیم که اطلاع‌رسانی به موقع سبب جلوگیری از حادثه شد و آن هم زمان سیل سال ۱۳۹۸ است که با اطلاع‌رسانی و اقدامات عملیاتی و همچنین فضاسازی رسانه‌ای به سمتی رفتیم که بدون هیچ اتفاقی از سیل تهران گذر کردیم. زمانی که بسته عمل می‌کنیم و اطلاعات پنهان می‌ماند با وجود تعدد رسانه‌ها و ابزارهای اطلاع‌رسانی قابل پذیرش نیست و رسانه باید فرصت تلقی شود در اطلاع‌رسانی بحران هم رسانه می‌تواند به خوبی در کنار مسئولان با اطلاع‌رسانی به آن‌ها کمک کند اما این اتفاق در صورتی رخ می‌دهد که بدانیم چگونه از ابزار رسانه استفاده کنیم.

رسانه می‌تواند بازدارنده بحران باشد

رییس مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران در بخش پایانی صحبت خود به مقایسه میان رسانه‌های رسمی و رسانه‌های آزاد پرداخته و گفت: مزیت رسانه ‌های رسمی نسبت به رسانه‌های آزاد در شبکه‌های اجتماعی ضد بحران بودن است به این معنی که این رسانه‌ها وظیفه دارند بازدارندگی بحران را مطالبه کنند. به عنوان مثال بعد از حادثه پلاسکو یک گزارش ملی تهیه شد که بنگاه‌های خبری رسمی به آن دسترسی دارند که با میزان دسترسی هیچ رسانه آزاد و شبکه اجتماعی قابل مقایسه نبود از همین رو اگر حادثه پلاسکو در هر کجای دنیا رخ داده بود خبرنگاران رسانه‌های رسمی با پیگیری ابعاد مختلف مطرح شده در آن گزارش ملی از بروز بحران‌های مشابه جلوگیری می‌کردند اما شاهد آن بودیم که در حادثه کلینیک سینا اطهر با وجود آنکه در گزارش پلاسکو موارد متعددی از جمله نظارت وزارتخانه‌های زیربط به عنوان علت حادثه ذکر شده بود اما باز هم همان حادثه تکرار شد حال آنکه مطالبه‌گری خبرنگاران عاملی است که می‌تواند از بروز بحران مشابه جلوگیری کرده و تمامی مسئولان و نهادهای مرتبط با یک حادثه را به میدان عمل بکشاند. در حالی که شبکه‌های اجتماعی چنین توانایی ندارند از همین رو کارکرد رسانه رسمی در رویه‌سازی و عبرت‌گیری از بحران‌ها و همچنین تدوین مقررات است.

در این نشست هم‌اندیشی که حمید حیدرپناه پژوهشگر رسانه هم حضور داشت، به نقش خبرنگار در آموزش پیش از بحران و  مطرح کردن برخی موضوعات به عنوان مسائل بحران‌ساز آینده پرداخته شد و همچنین جایگاه رسانه رسمی و شبکه‌های اجتماعی به عنوان رسانه‌های نوین در عصر حاضر مورد بررسی قرار گرفت.