مقصر اصلی هوای آلوده تهران کیست ؟ / از دریاچه خلیج‌فارس تا برجهای غرب تهران
سهل‌انگاری‌ها یا به عبارت دقیقتر، اشتباهات طراحی شهر در تهران، از جمله ساخت دریاچه خلیج فارس، مجوز ساخت‌وساز برای برجهای بلند در غرب شهر و نظایر آن، از دلایل عمده آلودگی هوای پایتخت به شمار می‌روند. همه اینها در دوره محمد باقر قالیباف رخ داد؛ کسی که با فروختن مجوز ساخت برج های اطراف دریاچه چیتگر درآمد زایی کلانی انجام داد و مردم تهران را با با آلودگی هوا و عواقب پس از آن درگیر کرد کمتر کسی شک دارد در تهران، اشتباهات طراحی شهری و شهرسازی بسیاری اتفاق افتاده که نتیجه آن، شهری نابسامان و آلوده است. اشتباهات شهرسازی و طراحی شهری تنها محدود به بها دادن بیش از حد به سواره رو، بزرگراه و معبر نیست، بلکه حتی جانمایی برخی از برج های بلند در تهران هم منجر به کاهش کیفیت زندگی در این کلانشهر، از طریق آلودگی هوا شده است. مسئله ساده است: برج های بلند، از جابجایی هوا در سطح زمین خودداری می کنند و اگر این برجها در محل عبور جریانات غربی-شرقی هوا ساخته شوند، هوای تهران به مراتب بیشتر از گذشته، دچار سکون و آلودگی خواهد شد. این موضوع بارها از سوی کارشناسان مطرح شده است و البته برخی از مسئولان معتقدند برج ها، هر قدر هم که بلند باشند، ارتباطی با جابجایی هوا در سطح زمین ندارند. ولی برخی کارشناسان از جمله رئیس وقت سازمان هواشناسی کشور معتقد است اگر برج های بلند در محل عبور جریان هوای غربی-شرقی تهران ساخته نمی شد، آلودگی هوا به مراتب کمتر بود.
به گزارش سایت خبری و تحلیلی دیده بان ایران ؛ کمتر کسی شک دارد در تهران، اشتباهات طراحی شهری و شهرسازی بسیاری اتفاق افتاده که نتیجه آن، شهری نابسامان و آلوده است.
اشتباهات شهرسازی و طراحی شهری تنها محدود به بها دادن بیش از حد به سواره رو، بزرگراه و معبر نیست، بلکه حتی جانمایی برخی از برج های بلند در تهران هم منجر به کاهش کیفیت زندگی در این کلانشهر، از طریق آلودگی هوا شده است.
مسئله ساده است: برج های بلند، از جابجایی هوا در سطح زمین خودداری می کنند و اگر این برجها در محل عبور جریانات غربی-شرقی هوا ساخته شوند، هوای تهران به مراتب بیشتر از گذشته، دچار سکون و آلودگی خواهد شد.
این موضوع بارها از سوی کارشناسان مطرح شده است و البته برخی از مسئولان معتقدند برج ها، هر قدر هم که بلند باشند، ارتباطی با جابجایی هوا در سطح زمین ندارند. ولی برخی کارشناسان از جمله رئیس وقت سازمان هواشناسی کشور معتقد است اگر برج های بلند در محل عبور جریان هوای غربی-شرقی تهران ساخته نمی شد، آلودگی هوا به مراتب کمتر بود.
داوود پرهیزکار، در این باره معتقد است: در هر محلی برخی بادها با عنوان بادهای محلی وجود دارد، این بادها ناشی از شرایط منطقه است. در بخش‌های کوهستانی بادهای محلی که به بادهای کوه دشت و دشت کوه مشهور است در طول شبانه روز شکل می‌گیرند.
پرهیزکار با بیان اینکه سرعت بادهای محلی پایین است، گفته است: از آنجا که این بادها به طور محلی شکل می‌گیرند، سرعت بالایی ندارند، بنابراین اگر ساختمان‌سازی‌ها به شکلی باشد که جلوی بادهای محلی را بگیرد؛ بدیهی است که در تهویه طبیعی شهر اثر منفی می‌گذارد. بادهای کوه به دشت معمولا در شب هنگام و از سمت کوه به سمت دشت شکل می‌گیرند؛ اما بادهای دشت به کوه در روز شکل گرفته و از سوی دشت به سمت کوه حرکت می‌کنند. از آنجا که تهران منطقه کوهستانی است این جریانات باد در این شهر شکل می‌گیرند و اگر ساختمان‌سازی‌های تهران مانع جریان‌های محلی شوند طبیعی است که انباشت آلاینده‌ها را خواهیم داشت.
نتیجه سخنان این کارشناس آن است که باید طراحی و چیدمان ساختمانهای بلندمرتبه به شکلی باشد که روی بادهای محلی اثر منفی نگذارد.
این نکته وقتی جدی می شود که پی می بریم تحقیقات سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد ساختمان‌ها در آلودگی هوا تاثیر دارند، زیرا ارتفاع جریانات باد محلی بیشتر از ۱۰ تا ۱۰۰ متر نیست و به همین خاطر وقتی قرار است بلندمرتبه‌سازی کنیم نیاز است قبل از آن مطالعات مربوط به هواشناسی شهری را انجام دهیم و بدانیم که به چه نوع و چه شیوه‌ای ساختمان‌ها را طراحی و چیدمان کنیم تا روی تهویه طبیعی اثر منفی نگذارد.
در مقابل کسانی می گویند این استدلال درست نیست. وحید حسینی مدیرعامل وقت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران وابسته به شهرداری معتقد است عوامل آلودگی هوای تهران مسایل دیگری به جز ساختمانهای بلند است.
او حتی در یک نشست مجازی هم به خبرانلاین گفته بود جریانات جوی غربی-شرقی در ارتفاع بالای ۵۰۰ متر در مقیاس کلانشهری مانند تهران اثرگذار هستند و در این فاصله، ساختمانی ساخته نشده است که مانع از تهویه تهران شود.
بوستان چیتگر و اشتباه شهرسازی
در میان این اختلاف نظرها، برخی طراحان شهری حتی معتقدند به جز سازه های بلندمرتبه، برخی تغییر دادن اقلیم هم باعث آلودگی هوا شده است.
حسین محجوبی، طراح پارک های معروف تهران که پارک ساعی و ملت از یادگارهای جاودانه اوست، معتقد است طراحی پارک چیتگر در غرب تهران، یکی از اشتباهات شهرسازی است که باعث آلودگی هوای تهران شده است.
او در این باره معتقد است با احداث این بوستان، عرصه های حاشیه آن با ارزش شد و مردم تمایل زیادی برای سکونت در اطراف بوستان چیتگر پیدا کردند و این تمایل باعث افزایش بارگذاری در غرب تهران و ساخت و ساز در آن جا شده و در نتیجه، راه ورود هوا به تهران مسدود شد.
محجوبی به خبرانلاین می گوید: متاسفانه ماشینیسم نیرویی است که کاری اش نمی شود کرد. دنیا دست آدمهای حریص است و حرص جمع کردن مال دارند. می خواهند بسازند، بفروشند، خراب کنند و مال جمع کنند. اصلا در طراحی توسعه تهران، طبیعت بحث مطرحی نیست. هرگز قرار نبود تهران اینقدر جمعیت داشته باشد. ۲۰ میلیون نفر جمعیت باید منبع آب و هوای برای تنفس داشته باشند که فعلا در تهران این موجود نیست. باید دقت کرد هیچ چیز بی قاعده ای در طبیعت وجود ندارد و همه چیز به میلیمتر حساب است، ولی ما این حساب و کتاب را در تهران رعایت نکرده ایم.
این طراح پیش کسوت در ادامه سخنانش می گوید: آلودگی هوا، آلودگی صوت و اینها نشان می دهد تهرانی ها زندگی را فراموش کرده اند.
چشم انداز دریاچه و آلودگی هوا
در سالهای دوره تصدی محمدباقر قالیباف، دریاچه خلیج فارس در اراضی غرب تهران (منطقه ۲۲) ساخته شد تا قیمت ساختمانهای مشرف به چشم انداز دریاچه، چندبرابر شود.
رشد قارچ گونه برج های بلند در اطراف دریاچه که واحدهای آن با تبلیغات «ویوی دائمی دریاچه» پیش فروش می شد، نشان دهنده تمایل زیاد سرمایه گذاران برای داشتن مسکنی با چشم انداز گسترده، درست در نقطه ای از شهر است که گلوگاه تهویه هوا شمرده می شود.
این برج ها باعث شدند تا گردش هوای سطحی در غرب تهران با مشکل مواجه شوند. رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران معتقد است ساخت و ساز و بارگزاری ساختمان در مجرای هوای غربی تهران، یکی از دلایل آلودگی هوای پایتخت است.
زهرا صدراعظم نوری در این باره می گوید: عوامل مختلفی در آلودگی هوا موثرند و سهم هر یک متفاوت است. قطعا یکی از عوامل آلودگی هوا در تهران، ساخت و ساز و بارگزاری سازه در پایتخت است. در سطح تهران و حومه، تراکم زیادی در فضاهای مسکونی و مسقف داریم. همچنین باید در نظر داشت در سالهای اخیر برخی شهرکها و شهرهای اطراف تهران مستقل شده اند و شهرداری آنها نیاز به منابع مالی دارد. لذا آنها هم برای کسب درآمد بیشتر ساخت و ساز را شروع کردند و این میزان ساخت و ساز در کیفیت هوا، اثر منفی دارد.
نوری به ساخت برجها در کاهش کیفیت هوای تهران تاکید می کند و می گوید: در شهر تهران با برجهای متعدد که احداث شده است، اکوسیستم شهر به هم ریخته است. شهر تهران مانند کاسه است که در گذشته وقتی برجها اینقدر مرتفع نبودند، هوا در گردش بود و خنکی و اثر خوب گردش هوا را شاهد بودیم. به مرور زمان، درختها قطع شده، باغات نابود شده و به جای آن، ساختمانهای بلندمرتبه آمده است.
رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران در ادامه می گوید: می دانیم جریان هوا در تهران از غرب به شرق است و وقتی موانع باشد، مشکلاتی را ایجاد می کند و قطعا روی آلودگی هوا اثرمنفی می گذارد.
برج های غربی، کریدور باد تهران را بستند
برخی تحقیقات علمی در تهران هم تایید می کنند بلندمرتبه سازی در غرب تهران که یکی از دلایل آن، ایجاد دریاچه خلیج فارس و بوستان چیتگر است، با کاهش کیفیت هوای تهران ارتباط دارد. در یکی از مطالعات علمی انجام شده در سال ۱۳۹۵ که نتایج آن در پنجمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی، معماری و شهرسازی منتشر شد، نویسندگان توانستند پس از بررسی اقلیم و توپوگرافی شهر تهران به عنوان نمونه موردی، اثبات کنند ساختمان های بلند مرتبه در غرب تهران و بسته شدن کریدورهای باد در تهران دارای ارتباط با یکدیگرند.
این مطالعه با بررسی نقش فرم و جانمایی ساختمان های غرب تهران و ارتباط آنان بر تمرکز و یا پخش آلاینده های هوا با توجه به اقلیم و توپوگرافی شهر تهران، به تاثیر عوامل ساکن در شهر یعنی ساختمان ها بر آلودگی هوا پرداخته و این اثرگذاری را اثبات کرده است.
