آیا رتبه برترهای کنکور از قشر مرفه‌اند؟

محمود فرشیدی، وزیر اسبق آموزش و پرورش درباره مشکلات مدارس دولتی، باید و نبایدهای فعالیت مدارس غیردولتی و ارتباط میان وضعیت آموزشی نفرات برتر کنکور و عدالت آموزشی توضیحاتی ارائه و اظهار کرد: طبیعی است که درباره هر مسئله‌ای نباید نگاه افراطی و تفریطی داشته باشیم، همانند حوزه اقتصاد که گفته می‌شود اگر همه چیز دولتی باشد اوضاع درست می‌شود از آن سو افرادی معتقدند همه چیز باید آزاد شود. اینکه اصولا باید مدرسه غیر دولتی داشته باشیم یا خیر؟ نیز از همین حیث است و موافقان و مخالفانی دارد و یک نگاه افراطی و تفریطی بر آن حاکم است.

وی افزود: عنوان این مدارس در ابتدا "غیر انتفاعی" بود که آن را بیشتر می پسندم و به این مفهوم است که کسانی که انگیزه تربیتی دارند وارد می‌شوند و دنبال نفع مالی نیستند. بعد از انقلاب بحث در این باره بالا گرفت و در نهایت در سال ۶۰ کار به امام راحل رسید و فرمایش ایشان فصل الخطاب بود و تاکید کردند که مردم را در فرهنگ مشارکت دهید و کارشکنی نکنید.

وزیر اسبق آموزش و پرورش با بیان اینکه اخیرا در فضای رسانه‌ها سعی می‌کنند شبهاتی به این موضوع وارد کنند گفت: این جامعه آماری که می‌گویند ۱۰ نفر اول در مدارس پولی درس می‌خوانند بر اساس چه ملاکی است؟ هر چه جامعه آماری گسترده‌تر باشد به واقعیت نزدیک تر است. ۱۰ نفر اول کنکور بخشی از نخبگان جامعه هستند. این ۴۰ نفر بخشی از جامعه نخبگانی دانش آموزی این دوره‌اند و حتی به معنای فراگیری نخبگی نیست. لازم است تحلیل‌ها از حالت سطحی خارج شده و عمیق‌تر شود.

وی افزود: در میان ۱۰ نفر اول رشته تجربی ۱۰ درصد از تهران‌اند؛  در ۱۰ نفر اول ریاضی ۴۰ درصد، در ۱۰ نفر اول انسانی ۵۰ درصد و در ۵ نفر اول رشته هنر ۱۰۰ درصد تهرانی هستند. این آمار نشان می‌دهد در رشته‌های دشوارتر، فرصت بیشتری برای دانش آموزان شهرستانی فراهم بوده است که بیایند و خودشان را نشان دهند.

فرشیدی با بیان اینکه اگر بخواهیم آمار دقیق تری از این موضوع ارائه کنیم باید تحلیل‌های آماری ما از کل دانش آموزان باشد که حضورشان در کنکور چگونه بوده است و چه رتبه هایی را کسب کردند؟ گفت: قبول داریم که مشکل عدالت آموزشی داریم و باید برای آن تلاش کنیم اما اینکه ماجرا را صفر و صدی و سیاه و سفید ببینیم را قبول ندارم و معتقدم که امروز فرصت‌های بسیاری برای دانش آموزان مناطق محروم فراهم شده تا در آزمون‌ها پذیرفته و وارد دانشگاه‌ها بشوند.

وزیر اسبق آموزش و پرورش با اشاره به تقسیم‌بندی‌های انواع مدارس اعم از نمونه دولتی، سمپاد، هیئت امنایی و غیره که همگی دولتی هستند گفت: درست است که در سطوح مختلف هزینه‌هایی از اولیاء می‌گیرند اما در نهایت دولتی هستند. خوشبختانه مدارس سمپاد تقریباً در سطح کشور پراکنده شده و بسیاری از دانش آموزان با استعداد امکان ورود به مدارس سمپاد را دارند. طبیعی است که در این مدارس کار بیشتری با آنها شده است. 

مسئول تحقق عدالت آموزشی کیست؟

وی با طرح این پرسش که واقعاً مسئول تحقق عدالت آموزشی کیست؟ گفت: بدون شک مسئول تحقق عدالت آموزشی، دولت است. دولت باید سیاست‌هایی را اجرا کند تا عدالت آموزشی در سراسر کشور فراگیر شود. باید انگشت اتهام را از روی کسانی که توانسته‌اند خدماتی را در بخش مدارس غیر دولتی ارائه دهند و مدیریت خوبی داشته باشند برداریم. بازار عرضه و تقاضاست و اگر همین مدارس غیردولتی هم خوب کار نکنند تعطیل می‌شوند. آیا مدارس غیردولتی توانستند در ارتقای آموزش کمک کنند یا خیر؟ نباید جلوی آن را بگیریم. دولت باید کمک کند که آموزش در مدارس ضعیف تر ارتقا یابد.

مدارس غیر دولتی ظرفیت هستند یا تهدید؟

فرشیدی با طرح این پرسش که آیا مدارس غیر دولتی ظرفیت هستند یا تهدید؟ گفت: آیا چون مدارس دولتی مشکل دارند باید مدارس غیر دولتی که خوب کار می‌کنند را ببندیم؟ آیا این فرضیه عملیاتی است که بگوییم چون دولت نمی‌تواند به همه مدارس دولتی برسد پس افرادی که امکان آن را دارند حق ندارند در مدرسه خوب درس بخوانند؟ در هر صورت آنها که امکانات خوب دارند معلم خصوصی می گیرند و از آموزش‌های بهتری برخوردار می‌شود.

وی تاکید کرد: هرچه تعداد مدارس غیر دولتی موفق بیشتر شود، به نوعی ظرفیتی برای همه ایجاد شده است. دولت باید در این زمینه کمک کند و می‌تواند با این مدارس قرارداد امضاء کند و  بخشی از هزینه آموزش را بپردازد تا تعدادی دانش آموزان به صورت رایگان در این مدارس تحصیل کنند.

وزیر اسبق آموزش و پرورش در پاسخ به اینکه ایده شما شبیه به طرح خرید خدمات آموزشی است که مجلس با آن موافق نیست، گفت: البته این طرح متفاوت از طرح خرید خدمات آموزشی است که به لحاظ قانونی مشکلاتی دارد. در حالی که  مدارس غیر دولتی دارای استانداردها و ضوابط نظارتی محکمی هستند.

وی با بیان اینکه البته از وضعیت موجود در مدارس غیردولتی دفاع نمی‌کنم و معتقدم کاستی‌های زیادی وجود دارد که لازم است نظارت‌های دقیق‌تری صورت بگیرد گفت: در دوره وزارتم، طرحی به نام رافع داشتیم که دانش آموزان ایتام و بی بضاعت در مدارس غیردولتی ثبت نام می‌شدند و درصدی از شهریه را دولت می‌پرداخت و تخفیفی هم برای مدرسه درنظر می‌گرفت. اکنون در قانون تاسیس مدارس غیردولتی هم به تشکیل صندوقی برای کمک به موسسان اشاره شده که باید راه اندازی شود و تسهیلاتی به موسسان ارائه شود و به ازای آن دانش آموزان بی بضاعت بتوانند از ظرفیت مدارس غیر دولتی استفاده کنند. در واقع می‌توان از این الگو برای ایجاد عدالت آموزشی بهره‌مند شد.

فرشیدی افزود: مدارس عام‌المنفعه و موقوفه هم داریم که به جای دامن زدن به برخورد طبقاتی و تفکیکی جامعه شرایط خوبی برای ادامه تحصیل دانش آموزان محروم فراهم می‌کنند. 

وزیر اسبق آموزش و پرورش  ادامه داد: آیا باید نخبگانی که رتبه برتر کنکور شده‌اند را کنج دیوار بگذاریم و آنها را متهم کنیم که از قشر مرفه بوده‌اند؟ واقعا اینطور نیست. بسیاری اقشار مرفه حال درس خواندن ندارند. در احادیث هم داریم که علم در میان فقرا قرار داده شده است. باید به این نکته نیز اذعان کرد که اولیای دانش‌آموزان مدارس غیردولتی الزاماً پول دار نیستند بلکه افرادی هستند که برای علم‌آموزی فرزندشان ارزش بالایی قائل‌اند. بسیاری اولیای مدارس غیردولتی، کارمند و معلم هستند و چون  قدر علم را می دانند با سختی شهریه را فراهم می‌کنند. وقتی مدارس دولتی به هر دلیلی دارای ضعف هستند اینها باید چه کنند؟ همین کارمندها و معلم‌ها حتی از نان شب می زنند تا خرج فرزندشان کنند.

وی با اشاره به اینکه چندین سال قبل یکی از پیشنهادات ما این بود که یارانه تحصیلی برای خانواده‌های دارای دانش آموز به مدارس داده شود اظهار کرد: مسئول عدالت آموزشی مشخص است. گاهی در رسانه‌ها به مدارسی که طبق الگوهای لاکچری و غیر تربیت اسلامی عمل می‌کنند اشاره می شود که رویه‌شان هم صحیح نیست، اما همه مدارس غیردولتی اینگونه نیستند و تا ۱۵ درصد بار هزینه آموزش را از دوش دولت برداشته‌اند؛ البته این اظهارات به معنای خصوصی‌سازی نیست، بلکه به معنای مشارکت دادن مردم در امر آموزش است.

وزیر اسبق آموزش و پرورش تاکید کرد: آموزش و پرورش امری حاکمیتی است و مسئولیتش با دولت است و قابل واگذاری نیست؛ ولی دولت نمی‌تواند ۱۳ میلیون دانش‌آموز را به نحو احسن و به بالاترین وجه آموزش دهد ،بخشی از آموزش را به آنهایی که صلاحیت لازم را دارند و در وهله اول فرهنگیان هستند می‌سپارد. البته دولت باید در ابتدای راه در حوزه مالی کمک کند تا راه بیافتند و وقتی خودکفا شدند بار مالی از روی دولت برداشته شود.

فرشیدی ادامه داد: هزینه آموزش برای دولت سنگین است. اینکه صورت مسئله را تحت عنوان خصوصی سازی بگوییم را قبول ندارم و نگاهی افراطی است. اگر نگاه کارشناسانه داشته باشیم می‌توانیم از این ظرفیت‌های مشارکتی استفاده کنیم.  قرار نیست به علت وجود اشکالات موجود در مدارس غیردولتی، کل خدمات ارائه شده را نادیده بگیریم. مشارکت در امر تعلیم و تربیت لازم و ضروری است و باید از جنس تعلیم و تربیت باشد و کسانی مشارکت کنند که انگیزه آنها تعلیم نسل آینده باشند و نه انگیزه اقتصادی و مالی. اکنون مدارس انقلابی و اسلامی داریم که افتخار نظام هستند. این الگو مطلوب است که باید آن را تکثیر کرد.