بازخوانی دلایل وقوع سیلی که نیم‌ساعته آمد و ۲۱ کشته به جای گذاشت

به گزارش دیده بان ایران، نوروز امسال، با وقوع سیل در ۲۲ استان کشور، نوروز متفاوتی برای ایرانی‌ها شد. نوروزی که برای مردمان در استان‌های گلستان، فارس، ایلام، خوزستان و… تلخ شد و خانه و زندگی آنها روی آب رفت. اما در میان همه سیل‌های رخ‌داده سیل شیراز در نوع خود عجیب و قابل بررسی است. بررسی‌های میدانی در این شهر نشان می‌دهد از مجموع حدود ۳۰ دقیقه بارش شدید باران، سیلی پر قدرت در شهر روانه شد و به واسطه نبود مسیل‌هایی برای تخلیه آب‌های سطحی، سیل به خیابان‌های شهر آمد و تلفات سنگینی را به جای گذاشت. نبود نیروهای بومی در زمان وقوع سیل، خیابان‌سازی در مسیل‌های تاریخی و قدیمی شهر، جلوگیری از خودروها برای ورود به خیابانی که مسیر سیل شد و عدم آمادگی نیروهای استانی در شهر شیراز برای مدیریت سیل، نشانه‌هایی از سومدیریت در سیل شیراز است. اما علاوه بر این نشانه‌های دیگری نیز وجود دارد که نشان می‌دهد در سیل شیراز، مسئولان محلی در دهه‌های اخیر توجهی به قانونی ساده درباره سیل نداشتند.
قانونی که می‌گوید:« سیل دوره بازگشت دارد، چه یک سال بعد، چه ۱۰ سال بعد و چه ۱۰۰ سال بعد» براساس این قانون مسیل قدیمی و تاریخی در منطقه دروازه قرآن شیراز که محل کنونی سیل شیراز بود نباید تبدیل به خیابان می‌شد و همزمان نیروهای استانی در شیراز هم می‌توانستند با جدی گرفتن پیش‌بینی‌ها از وقوع سیل، مدیریت شهری دقیق‌تر و درست‌تری داشته باشند.
در این زمینه امیر آقاکوچک، دانشیار ایرانی دانشگاه کالیفرنیا در ایرواین در گفت و گو با خبرآنلاین می‌گوید: «به سیلی که توسط فعالیت‌های انسانی ایجاد بشود و یا این فعالیت‌ها آن را تشدید کند، سیل انسان‌ساخت می‌گویند. ظاهرا سیل اخیر شیراز هم یک نمونه از چنین سیلی حساب می‌شود، این موضوع در منابع مختلف گفته شده و عکس‌های زیادی هم وجود دارد که نقش انسان را در این اتفاق نشان می‌دهد.»

آقاکوچک در این رابطه توضیح داد: «در کنار دروازه قرآن، در گذشته یک تنگه و مسیلی بوده که اتفاقا در گذشته به منطقه سیل‌آباد معروف بوده. قطعا گذشته‌گان ما به دلیلی این اسم را برای این منطقه قرار داده بودند. برای ساخت جاده در این محل لوله‌ای برای انتقال آب سیل ساخته می‌شود و روی آن جاده کشیده می‌شود؛ اما ظاهرا آن لوله برای انتقال آب سیل‌ کافی نبوده و در نتیجه این فاجعه رخ می‌دهد. این یک نمونه از فعالیت‌های انسانی است که به هرحال در این مورد اثرات سیل را تشدید کرده.»

او افزود: «به طور کلی ایجاد سیل دلایل مختلفی دارد و این موضوع یکی از عوامل خیلی مهم وقوع چنین اتفاقی است.»

بارش‌ها در شیراز غیرطبیعی بود؟
اما نکته مهم دیگر این است که برخی کارشناسان عنوان می‌کنند بارندگی‌ای که در شیراز منجر به وقوع سیل شد، در مقایسه با حجم بارش‌ها در گلستان و لرستان میزان بالایی نبوده است. آقاکوچک در این رابطه توضیح داد: «در این مورد خاص در شیراز از زمان شروع بارندگی تا زمان وقوع سیل میزان باران قابل توجه نبوده. آمار نشان می‌دهند که از زمان شروع سیل تا چند ساعت بعد آن میزان بارندگی در شیراز حدود ۱۶میلی‌متر و در مناطق بالادست تقریبا ۲۸میلی‌متر بوده.اینکه ما مشابه این بارندگی‌ها را در قدیم هم تجربه کردیم نشان می‌دهد که عوامل انسانی، نسبت به یک عامل غیرقابل کنترل طبیعی تاثیر بیشتری داشتند.»

ما باید از قبل آماده باشیم

اما در کنار این موارد، نکته حایز اهمیت دیگر عدم آمادگی نیروهای استانی در شهر شیراز بوده است. در این زمینه بهلول علیجانی استاد اقلیم‌شناسی دانشگاه خوارزمی  در گفت و گو با خبرآنلاین، می‌گوید: بارها گفتم در کشورمان بارش معمولی نداریم و همیشه باران‌های رگباری و شدید را تجربه می‌کنیم. در کشور ما یا باران نمی‌بارد و خشکسالی رخ می‌دهد و یا باران رگباری رخ می‌دهد. مدیران باید نسبت به این موضوع آگاه باشند و آمادگی لازم را برای مقابله با آن داشته باشند.

به گفته او ،ما مدیریت بحران انجام می‌دهیم اما زمان معمولی را به درستی مدیریت نمی‌کنیم. ما باید از قبل آماده باشیم، زیرساخت‌ها را درست کنیم، اقدامات دیگر را انجام دهیم و ... تا در چنین شرایطی با خسارتی به این شدت مواجه نشویم.

او می‌گوید : مثلا گفته شده ریل راه‌آهن را از بین بردند تا آب خالی شود، این نشان می‌دهد که هیچ آگاهی در راس کار وجود نداشته که قبلا و پیش از وقوع بحران اصلا اجازه ندهد چنین چیزی ساخته شود. در واقع هنگامی که خط آهنی ساخته می‌شود معمولا دوره برگشت هزار ساله میزان بارندگی در آن باید رعایت شود. برای مثال، خط مترو تهران کرج با دوره ۴۰۰ یا ۵۰۰ ساله ساخته شده و اگر یک باران شدید ۵۰۰ ساله هم رخ بدهد این خط آهن می‌تواند آن را تحمل کند.

علیجانی تاکید می‌کند؛ حرف من این است که چرا در بیشتر کارهای عمرانی ما این دوره برگشت باران‌های ۵۰، ۱۰۰ و ... اصلا در نظر گرفته نمی‌شود./ خبرانلاین