نظر شهید مطهری درباره کودک همسری چه بود؟

به گزارش دیده بان ایران؛ استاد شهید مرتضی مطهری در کتاب امداد های غیبی در زندگی بشر صفحه ۱۰۲ و ۱۰۳ نوشته است که یکی از آن دو مفهوم در اصطلاحات اسلامی – بالاخص در فقه اسلامی به نام «رشد» نامیده می شود؛ اصطلاحی است مأخوذ از قرآن مجید، مفهوم دیگری که بهتر و درست تر باید با آن آشنا شویم مفهوم «امامت » و به وجهی «هدایت» است. در این باره توضیح مختصری می‌دهم تا نتایجی را که می خواهم، بتوانم از عرایض خود بگیرم. سر کار از «رشد» کلمه‌ای است که از قرآن مجید گرفته شده است. قرآن مجید در مورد کودکان بی سرپرست که دارای ثروت هستند، این اصطلاح را به کار برده است، در مورد پشیمان می فرماید «یتیمانی که سرپرست خود را از دست داده اند و مملوک و ثروتی دارند، تا زمان بلوغ بر آنها قیمومت کنید و ثروتشان را در اختیارشان قرار ندهید». اله بلوغ شرط لازم است ولی کافی نیست زیرا علاوه بر بلوغ، «رشد» لازم است. تعییر آیه این است: «حتى اذا بلغوا النکاح، فإن انش منه شد فادفعوا إلیه أقوالهم.» برای آنکه ثروتشان را در اختیارشان قرار دهید، رسیدن به حد بلوغ طبیعی یعنی بلوغ نکاح و بلوغ جنسی کافی نیست؛ زمانی که رشد در آنها احساس شد می توان ثروت را در اختیارشان قرار داد.
در فقه و سنت اسلامی نظیر همین مطلب در مورد ازدواج آمده است. در فقه اسلامی محرز و مسلم است که برای ازدواج، تنها عقل و بلوغ کافی نیست یعنی یک پسر به صرف آنکه عاقل و بالغ است نمی تواند با دختری ازدواج کند، همچنانکه برای دختر نیز عاقله بودن و رسیدن به سن بلوغ دلیل کافی برای ازدواج نیست، علاوه بر بلوغ و علاوه بر عقل، رشد لازم است. عقل غیر از رشد است و مسأله دیگری است. افراد یا عاقل اند و یا مجنون. عاقلها به دو نوع تقسیم می شوند: یا رشید هستند یا غیر رشید، یعنی انسان عاقل و بالغ ممکن است رشید باشد و ممکن است خمیر رشید و قبل از توضیح این اصطلاح، لازم است برای رفع اشتباه، به یک اصطلاح شایع امروز خودمان در زبان فارسی اشاره کنم. و در اصطلاح متداول فارسی امروزه به کسی «رشید» می گوییم که اندام خیلی موزون و برازنده ای داشته باشد. محرب این را «رشیق» می گوید نه «رشید». «رشد» در اصطلاح فقهی مربوط به اندام نیست، یک نوع کمال روحی است. مثلا در مورد ازدواج، پسری که می خواهد ازدواج کند باید معین و هدف و ارزش نتایج ازدواج را درک کند و قدرت تشخیص و انتخاب و اراده داشته باشد، به صرف تلقین این و آن، شخصی را به عنوان همسر انتخاب نکرده باشد، همچنانکه دختر نیز برای انتخاب همسر باید هرشده داشته باشد. را به یاد دارم که در قباله های قدیم وقتی اسم زوج و زوجه را می نوشتند، درباره زوج می نوشتند: «العاقل البالغ الرشید» و درباره زوجه می نوشتند: «العاقله البالغه الرشیده » یعنی این مرد که ازدواج _
کرده است، هرندی عاقل، بالغ و رشید است و این زن هم زنی عاقله و باله و رشیده است، یعنی علاوه بر عقل و بلوغ دارای رشد است. اینها که در قباله های قدیم نوشته می شد به معنی این بود که عاقدها می خواستند مدعی شوند که ما رعایت همه جوانب فقهی را کرده ایم اما واقعا و عملا آیا این امر مهم رعایت می شد یا نه، آیا واقعا به مسأله رشد پسران و دختران بر طبق فقه اسلامی عمل می شد یا نه، مطلب دیگری است و تا حدی شرم آور است.
تعریف رشد
اگر بخواهیم کلمه «رشد» را به مفهوم عام خودش که شامل همه انواع رشدها در همه موارد بشود تعریف کنیم باید بگوییم؛ رشد یعنی اینکه انسان شایستگی و لیاقت اداره و نگهداری و بهره برداری یکی از سرمایه ها و امکانات مادی و یا معنوی که به او سپرده می شود داشته باشد » یعنی اگر انسان در هر ناحیه از نواحی زندگی که حکم یک شأن و وسیله ای را دارد، شایستگی اداره و نگهداری و بهره برداری از آن را داشته باشد، چنین شخصی در آن کار و در آن شأن «رشید» است؛ حال آن چیز هر چه می خواهد باشد، همه آن چیزها و اشیائی که وسائل و سرمایه های زندگی هستند. سرمایه به مال و ثروت انحصار ندارد. مردی که ازدواج می کند خود ازدواج و زن و فرزند و کانون خانوادگی، وسائل و به تعبیر دیگر سرمایه های زندگی او هستند، و یا شوهر برای زن و زن برای شوهر حکم سرمایه را دارند./ مدآرا