معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری"توان افزایی " تشکل های مردم نهاد را دنبال می کند/ از طرح هایی حمایت می کنیم که به "تحکیم بنیان خانواده "و "افزایش مشارکت اقتصادی زنان" توجه کرده باشند
موضوعی که معاونت زنان و امور خانواده ریاست جمهوری با آن در سال های گذشته روبرو بود آشنا نبودن برخی تشکل ها با نحوه پروژه نویسی، همکاری های شبکه ای و جذب حمایت های مالی بود. به همین دلیل معاونت "توان افزایی" تشکل های مردم نهاد را در دستور کار خود قرار داد. در توضیح این رویکرد لازم به ذکر است که در دولت یازدهم (در سال 93 و94 ) معاونت به این نتیجه رسید که وقتی می خواهد جامعه مدنی فعال در حوزه زنان و خانواده را احیاء کند باید اقداماتی از جمله توان افزایی را انجام دهد به همین سبب معاونت نشست های تخصصی توان افزایی تشکل های مردم نهاد را در دستور کار خود قرار داد . برای برنامه ریزی مکان نشست های منطقه ای و انتخاب استان های شرکت کننده در یک نشست، از داده های اطلس وضعیت زنان که بر مبنای داده های سرشماری سال 90 تهیه شده بود استفاده شد. باید بگویم در سال 93 معاونت اقدام به تدوین یک اطلس مشتمل بر 161 نقشه موضوعی از قلم های آماری متعدد نمود که وضعیت زنان و خانواده را در استان های مختلف نشان می داد. بر اساس همین اطلس و نقشه ها ما متوجه می شدیم که کدام استان ها بیشترین مشکلات مربوط به زنان را دارند و یا کدام استان ها مسائل شبیه به هم دارند. اطلس ما را به این نتیجه مهم رساند که استان های همجوار مشکلات و مسائل مشابه با یکدیگر را دارند به همین جهت تشکل های مردم نهاد در چند منطقه که متشکل از استان های همجوار بود دسته بندی شدند. بدین ترتیب تصمیم گرفته شد نمایندگان آنها برای شرکت در برنامه های توان افزایی در نشست ها و کارگاه های مشترک شرکت کرده و مفاهیم همکاری های تخصصی شبکه ای را آمورش ببینند.
دیده بان ایران : چندی پیش معصومه ابتکار در ارتباط تصویری در اولین نشست دومین دوره نشست‌های تخصصی_آموزشی تشکل‌های اجتماعی زنان و خانواده ویژه استان‌های یزد، اصفهان، چهارمحال و بختیاری با اشاره نقش‌آفرینی سازمان‌های مردم‌نهاد جامعه اظهار داشت: سازمان‌های مردم نهاد در چند زمینه به‌خوبی می‌توانند فعالیت کنند که یکی از این‌ها بحث سیاست گذاری و برنامه ریزی است.
معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده خاطرنشان کرد: آموزش مهارت‌های مدیریت سازمان‌های مردم نهاد و جلب مشارکت داوطلبان، بسیار مهم است و تفاوت زیادی با مدیریت‌های دولتی و حتی بخش خصوصی دارد که حتماً باید روی آن کار شود که در این خصوص کتاب‌ها و طرح درس‌هایی تدوین شده است.
در همین راستا و در تشریح برنامه های معاونت زنان و امور خانواده در تشکیل و مدیریت سازمان های مردم نهاد به سراغ دکتر اطهره نژادی، معاون برنامه ریزی و هماهنگی معاونت امور زنان و خانواده، رفتیم تا از جزئیات جلسه برگزار شده در اصفهان باخبر شویم.
مشروح گفت و گو با دیده بان ایران به شرح ذیل است.
معاون برنامه ریزی و هماهنگی معاونت امور زنان و خانواده در پاسخ به سوال خبرنگار دیده بان ایران که اهداف ،رویکردها وبرنامه های معاونت امور زنان و خانواده از تشکل های مردم نهاد در حوزه زنان و خانواده چیست؛ گفت:
معاونت زنان و خانواده در 6 ماهه دوم سال 92 و همچنین سال 93 کار شناسایی وضعیت موجود تشکل های امور زنان و خانواده را در دستور کار خود قرار داد. بر اساس شناسایی صورت گرفته، معاونت به این نتیجه رسید که بر اساس مستنداتی که از دولت های قبلی باقی مانده است، آخرین آماری که از تشکل های مردم نهاد زنان و خانواده در دست است حدود 1670 تشکل است. اما نتیجه بررسی های مجدد نشان داد که تعداد تشکل های فعال این حوزه، کمتر است. آن گونه که همکاران ما با بررسی های دقیق تر متوجه شدند از این میان آن تشکل ها در سال 92 و 93 حدود 650 – 700 تشکل فعال در حوزه زنان و امور خانواده فعال بود. پس از این موضوع بنا بر این شد که اولاً بانک اطلاعات تشکل های زنان را ایجاد کنیم و همچنین در جهت فعال سازی تشکل ها تلاش کنیم؛ چراکه واقعیت ها حاکی از این بود که خیریه ها در حوزه جامعه مدنی بیشتر از سایر سازمان های مردم نهاد در دولت های نهم و دهم مورد حمایت بودند.
از سوی دیگر، نکته مهمی که ما به آن اعتقاد داریم این است که NGO ها صرفا بازوی اجرایی دولت نیستند بلکه آنها باید در تمام مراحل فرآیند برنامه ریزی یعنی از تصمیم گیری و اجرا تا نظارت و پایش حضور داشته باشند. بنابراین شناخت حوزه فعالیت تخصصی تشکل ها نیز برای ما بسیار مهم بود که بخشی از آن توسط ایجاد بانک اطلاعات تشکل ها محقق شد.
لازم به ذکر است که معاونت امور زنان و خانواده در سال های گذشته و اکنون از برخی پروژه های تشکل ها در حوزه زنان و خانواده بنا بر نوع فعالیت تخصصی تشکل و مسئله بیان شده حمایت کرده است.
موضوعی که معاونت زنان و امور خانواده ریاست جمهوری با آن در سال های گذشته روبرو بود آشنا نبودن برخی تشکل ها با نحوه پروژه نویسی، همکاری های شبکه ای و جذب حمایت های مالی بود. به همین دلیل معاونت "توان افزایی" تشکل های مردم نهاد را در دستور کار خود قرار داد. در توضیح این رویکرد لازم به ذکر است که در دولت یازدهم (در سال 93 و94 ) معاونت به این نتیجه رسید که وقتی می خواهد جامعه مدنی فعال در حوزه زنان و خانواده را احیاء کند باید اقداماتی از جمله توان افزایی را انجام دهد به همین سبب معاونت نشست های تخصصی توان افزایی تشکل های مردم نهاد را در دستور کار خود قرار داد .
این فعال حوزه زنان و خانواده در ادامه خاطر نشان کرد: بر اساس برنامه زمانبندی شده قرار بر این شد که NGO ها مفاهیم همکاری های تخصصی شبکه ای را آموزش ببینند و این آموزش از طریق برگزاری نشست های منطقه ای اجرا شود.
برای برنامه ریزی مکان نشست های منطقه ای و انتخاب استان های شرکت کننده در یک نشست، از داده های اطلس وضعیت زنان که بر مبنای داده های سرشماری سال 90 تهیه شده بود استفاده شد. باید بگویم در سال 93 معاونت اقدام به تدوین یک اطلس مشتمل بر 161 نقشه موضوعی از قلم های آماری متعدد نمود که وضعیت زنان و خانواده را در استان های مختلف نشان می داد. بر اساس همین اطلس و نقشه ها ما متوجه می شدیم که کدام استان ها بیشترین مشکلات مربوط به زنان را دارند و یا کدام استان ها مسائل شبیه به هم دارند.
اطلس ما را به این نتیجه مهم رساند که استان های همجوار مشکلات و مسائل مشابه با یکدیگر را دارند به همین جهت تشکل های مردم نهاد در چند منطقه که متشکل از استان های همجوار بود دسته بندی شدند. بدین ترتیب تصمیم گرفته شد نمایندگان آنها برای شرکت در برنامه های توان افزایی در نشست ها و کارگاه های مشترک شرکت کرده و مفاهیم همکاری های تخصصی شبکه ای را آمورش ببینند.
اطهره نژادی در ادامه خاطر نشان کرد: حاصل نشست های دور اول برای ما حاوی این خروجی مهم بود که مقرر شد معاونت ترجیحاً از پروژه هایی حمایت کند که از طرف چند تشکل ارائه شده باشند و یا به صورت شبکه ای قابل اجرا باشند که پس از آن چند مورد از این حمایت ها داشته ایم.
اما نکته مهم دیگر این بود که اگر ما به مفهوم جامعه مدنی اعتقاد داریم باید کاری می کردیم که روحیه استقلال تشکل ها حفظ شود و چون از دولت حمایت می گیرند فقط به دلیل دریافت حمایت و برای به خطر نیفتادن امکان بهره مندی از حمایت دولتی، نقش اصلی خود را در جامعه فراموش نکنند. پیش فرض ما این بود که تا حمایت دولتی هست، نقش جامعه مدنی آنچنان که باید ایفا نمی شود. بنابراین پس از برگزاری نشست های دور اول، در قالب یک کار پژوهشی به نیازسنجی آموزشی تشکل های زنان و خانواده پرداختیم و دو اولویت اصلی آنها یادگیری پروژه نویسی و جذب حمایت های مالی عنوان شد که قرار شد در نشست های بعدی به آنها پرداخته شود.
همچنین همکاران ما در حوزه بررسی های راهبردی پژوهشی را سفارش داده بودند که مطالبات زنان در جامعه بررسی شود. آن پژوهش هم دارای دو اولویت اصلی شامل تحکیم بنیان خانواده و افزایش مشارکت اقتصادی زنان بود که در دفتر تشکل ها نیز تصمیم گرفتیم از طرح هایی حمایت کنیم که به این نیازها توجه کرده باشند.
معاون برنامه ریزی و هماهنگی امور زنان و خانواده در توضیح نحوه پذیرش طرح از تشکل های مردم نهاد و حوزه فعالیت آنها گفت:
طرح هایی که از سوی تشکل ها به ما ارائه می شد اغلب به صورت مکتوب و از طریق ارسال پستی بود. برای ایجاد عدالت دسترسی به معاونت، در پرتال معاونت بخشی را اختصاص دادیم که تشکل ها از همه جای ایران امکان ارائه طرح را داشته باشند و همه در قالب یک فرایند مورد ارزیابی قرار گیرند. بنابراین فعالان جامعه مدنی می توانند از هر جای کشور طرح خود را ارائه دهند و نتیجه داوری را نیز در اختیار داشته باشند.
دکتر اطهره نژادی در پاسخ به این سوال که تعداد تشکل های مردم نهاد در حوزه زنان در کشور چه تعداد است گفت:
در حال حاضر معاونت زنان دارای بانک داده ها و اطلاعات تشکل های زنان از کل کشور است. این بانک داده ها به یاری تشکل های مردم نهاد پیشکسوت استان ها و همراهی استانداری ها در اختیار ما قرار گرفته است. معاونت زنان با یک تشکل از هر استان اقدام به عقد قراردادی جهت یافتن و معرفی تشکل های استان نمود و مطابق آخرین آمارها در حال حاضر 2733 تشکل فعال در حوزه زنان و خانواده در کل کشور وجود دارد.
وی در خصوص آخرین اقدامات معاونت زنان در جهت فعال کردن تشکل های اجتماعی زنان و خانواده گفت:
خوشبختانه در دولت یازدهم احیای سازمان های مردم نهاد توسط معاونت زنان و خانواده به خوبی انجام شد و نشست های آموزشی نیز همچنان در دستور کار است. طرح های اجرا شده توسط تشکل ها در دولت یازدهم با همکاری تشکل های متعدد از سراسر کشور مورد ارزیابی قرار گرفت و همه ی این فعالیت ها به این معناست که ما با همراهی خود تشکل ها برای تشکل ها و همکاری شان برنامه ریزی می کنیم و تلاش می کنیم که تشکل ها با توان بیشتر به فعالیت خود ادامه دهند.
معاونت برنامه ریزی معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده در پاسخ به این سوال که نوع فعالیت NGO های فعال زنان در سراسر کشور به چه شکلی است گفت:
در حوزه زنان و خانواده از خیریه ها گرفته تا تشکل هایی که در حوزه های تخصصی زنان و خانواده کار می کنند، فعال هستند. زمانی که معاونت از تشکل های مردم نهاد فعال در حوزه زنان و خانواده دعوت می کند سعی خواهد کرد که از تمامی تشکل ها دعوت کند؛ این دعوت هم برای شناخت تشکل های استانی صورت می گیرد و هم تمرین کار بین رشته ای بین آن ها که برای کمک هم افزایی کار آن ها است صورت می گیرد.
هفته گذشته در اصفهان اولین نشست از دور دوم نشست های تخصصی با موضوع پروژه نویسی و جذب حمایت های مالی برگزار شد. این نشست محتوای آموزشی بسیار سنگین و فشرده ای داشت و در یک نشست سه روزه این مفاهیم آموزش داده شد.
این مقام مسئول در خصوص تفاوت برنامه ریزی نشست اصفهان با نشست های دور اول معاونت گفت:
این نشست با سایر نشست ها تفاوت مهمی داشت. در این نشست قرار بر این شد که تشکل ها با همکاری یکدیگر اقدام به پروژه نویسی مشترک کنند و این پروژه نویسی مستند به مسائل زنان و خانواده استان باشد و به عنوان یک اقدام مشترک بین تشکل ها به معاونت ارائه شود تا مورد حمایت قرار گیرد.
دکتر اطهره نژادی در پاسخ به این سوال که آیا این پروژه ممکن است منجر به کارآفرینی شود؛ توضیح داد:
اگر طراحی پروژه با این هدف انجام شود احتمالاً منجر به کارآفرینی نیز خواهد شد و البته می دانید که در شرایط پیچیده کنونی، کارآفرینی هم ادعای بزرگی است، هر چند ناممکن نیست.
بر اساس تجربه ما NGO ها با علاقه و نیازهای فراوانی شکل می گیرند ولی بعدها زمانی که این تشکل ها نمی توانند حمایت های مادی را در جهت اجرای طرح های خود جلب کنند تبدیل به یک موسسه در بسته ای می شوند که فقط گاهی از آن ها بازدید و به آنها مراجعه می شود. بررسی های کارشناسان ما نیز نشان می دهد زمانی که تشکل های مردم نهاد با یکدیگر همکاری می کنند، قطعا قدرت ساختاری و عملکردی تشکل های مردم نهاد بالا می رود که در همین راستا آنها می توانند به سمت پروژه هایی بروند که کارآفرینی نیز داشته باشد. به عنوان مثال در یکی از تشکل های خمینی شهر با عنوان انجمن همیاران سلامت که از طرف معاونت هم حمایت شده بود، با سفارش هایی که از مدارس می گرفتند، برای زنان سرپرست خانوار شغل ایجاد کرده بودند. این تشکل توانسته بود خیرین این شهر را وارد عرصه کارآفرینی کرده و برخی مسئولین دولتی را جهت بازدید و یاری به خمینی شهر بکشاند. این NGO با نگاه توسعه محورانه خود خواستار یاری معنوی معاونت زنان در انجام امور خود بود.
معاون برنامه ریزی معاونت امور زنان در پاسخ به این سوال که آیا معاونت زنان برای این نمونه های ویژه تسهیلات مثبتی قائل خواهد بود یا خیر؟ گفت:
معاونت از پروژه هایی حمایت خواهد کرد که اولا این پروژه ها در راستای استراتژی های معاونت باشد، ثانیا این پروژه ها مبتنی بر مسائل ملی، منطقه ای و یا استانی و محلی باشد. البته باید توجه داشت که این پروژه ها باید به بهبود وضعیت زنان کمک کند و این که امکان توسعه این پروژه در آینده وجود داشته باشد هم از اهمیت برخوردار است ولی ظرفیت تشکل ها را در نظر داریم و خیلی مهم نیست که مقیاس یک پروژه ملی باشد و یا محلی.
وی در ادامه خطر نشان کرد: یکی از افتخارات معاونت امور زنان از دولت یازدهم تاکنون این است که سعی نموده ایم تمامی پروژه های مرتبط با معاونت چه در امور دولتی و چه در حوزه حمایت از طرح های غیردولتی هم افزا و مکمل یکدیگر تعریف شود.
اطهره نژادی در پاسخ به این سوال که معاونت زنان و خانواده فارغ از تسهیلات حمایتی و مالی چه امکاناتی را می تواند در اختیار استانداری ها و تعاونی ها جهت بهبود وضعیت زنان قرار دهد؟ گفت:
طرح هایی در این مدت با همکاری تشکل ها و دستگاه های دولتی انجام شده است. به طور مثال؛ یکی از قوی ترین طرح های معاونت طرح تاب آوری اجتماعی است. طرح تاب آوری در قالب یک موافقت نامه کاری با استانداری ها انجام شده است ولی کسانی که در اجرای این طرح دست داشته اند همگی از نمایندگان تشکل ها بوده اند. در طرح تاب آوری اجتماعی (که در مقیاس ملی انجام شد) به ازای هر استان 1 تسهیل گر مرکزی و 30 تسهیل گر به منظور کار با مردم آموزش دیده اند. این مثلث رابطه ای سه جانبه بین معاونت زنان، تشکل ها و استانداری ها است.
وی خاطر نشان کرد طرح دیگری که در حال حاضر در دستور کار معاونت است طرح گفت و گوی خانواده ها و گفت و گوی بین نسلی است که معاونت با کمک انجمن جامعه شناسی این کار را انجام می دهد.
معاون برنامه ریزی معاون امور زنان و خانواده در پاسخ به این سوال که نشست بعدی معاونت با تشکل ها در کدام استان صورت خواهد گرفت ؟ گفت:
معاونت سعی دارد که تمام کشور را با نشست های مشترک خود با تشکل ها پوشش دهد. برگزاری نشست های منطقه ای با تشکل ها در سطح استان ها نیازمند همکاری جدی وزارت کشور است. معاونت و تسهیلگران آموزش دیده با جمع بندی محتوا و پروژه ها آماده هستند. علاوه بر این از نظر بودجه و تسهیلات مالی نیز، معاونت از آمادگی کامل برخوردار است به همین دلیل معاونت فقط منتظر اعلام استانداری ها برای میزبانی از این نشست هاست. علاوه بر این موضوع، همکاری جدی وزارت کشور نیز در این موضوع بسیار مهم است چرا که در صورت عدم همکاری این وزارتخانه برگزاری نشست ها به تعویق خواهد افتاد.
گفتنی است پس از نشست اصفهان، معاونت، نشست شهر تهران و پس از آن، شهرستان های استان تهران را خواهد داشت. اولویت داشتن تهران نیز در نشست ها به دلیل ازدیاد تشکل های فعال در حوزه زنان و خانواده است.
