سیل نشانه انفجار آتشفشان دماوند است؟/ مهدی زارع: سیل در ایران به دلیل دخالت انسان در طبیعت است
در چند روز گذشته اظهار نظرات مختلفی نسبت به انفجار آتشفشان دماوند ارائه شده و حتی برخی سیل چند روز قبل را به آن نسبت داده اند. در همین رابطه، مهدی زارع استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی به تحلیل این ماجرا پرداخت.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی دیده بان ایران و به نقل از خبرآنلاین؛ برخی از کارشناسان در چند روز گذشته ادعا کرده‌اند که احتمال دارد عامل سیلی که چند روز پیش گزنک مازندران را ویران کرد، افزایش فعالیت آتشفشان دماوند در چند روز گدشته باشد.
به گفته این کارشناسان، افزایش فعالیت آتشفشان دماوند باعث آب شدن یخ‌های روی کوه شده و به همین دلیل امکان انفجار آتشفشان دماوند در روزهای آینده وجود دارد.
اما این حرف‌هایی باعث اعلام مخالفت گروهی از مسئولان و کشاورزان هم شد، به طوری که امروز علی بیت‌اللهی مدیر مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات وزارت راه در مصاحبه‌ای با خبرگزاری پانا گفت: با رد اظهارات مطرح شده درباره ارتباط سیل اخیر گزنک به دلیل فعال شدن کوه آتشفشانی دماوند گفت اکنون هیچ نشانه خاصی که بتوان به صورت علمی گفت که آتشفشان دماوند فعال شده است وجود ندارد اما فعالیت این آتشفشان با توجه به خروج گاز از آن به عنوان یک سامانه فعال شناخته می‌شود.
در همین رابطه مهدی زارع استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی گفتگویی با خبرآنلاین انجام داد، تا مشخص شود بالاخره آتشفشان عامل سیل بوده یا نه.
مشروح این مصاحبه را اینجا بخوانید:
آقای دکتر در چند روز قبل در مازندران باران نیامده، اما سیل شدیدی آمده است. برخی عامل آن را فعال شدن و نزدیکی به انفجار آتشفشان دماوند می‌دانند، اصلا چطور یک آتشفشان می‌تواند، در جایی سیل ایجاد کند؟
زارع- می‌گفتند بخشی از یخ‌های دماوند در ارتفاع 3000 متری آب شده‌اند و این منجر به وقوع سیل‌های ناگهانی شده است. ما با کوهنوردان حاضر در قله دماوند هم این موضوع را چک کردیم و آنها تایید کردند که یخ‌های بخشی از دماوند در حال ذوب شدن است.
در واقع در یکی از دره‌های قله دماوند، یخ‌ها آب شدند و این موضوع باعث ایجاد سیل شده است.
واقعیت این است که میزان انتشار گاز دی‌اکسید کربن در جهان در ساله ای اخیر مدام در اتمسفر افزایش پیدا کرده و به همین شاهد افزایش اثر گلخانه ای و گرما شدن زمین هستیم. که این گرم شدن منجر به پدیده های مختلف از جمله ذوب یخ‌ها و بخچال‌ها می‌شود که به نظر می رسد بخشی از عامل ایجاد این سیل گزنک بوده باشد.
یعنی شما می‌گویید یخ‌ها به علت تغییراقلیم آب شده‌اند نه نزدیکی به انفجار دماوند؟
به هر حال برای آب شدن یخ، یک گرمایی باید وجود داشته باشد. دماسنج‌ها به ما می‌گوید هوای زمین در حال گرمتر شدن است، می‌دانیم تابستان 2018 گرمترین تابستان است و ... من بحث دماوند را رد نمی‌کنم حالا کسی هم که درباره دماوند حرف می‌زند باید بگوید چه مدرکی دارد، به همین دلیل ما این موضوع را می‌توانیم به عنوان یک فرض مطرح کنیم، چیزی که من در مصاحبه چند مورد از همکارها هم دیدم. در آن مصاحبه‌ها هم کسی نگفت که چنین موضوعی را در یک یا چند سنجشگر دیده است.
این را هم بگویم که نباید از نقش مردم هم در این اتفاق صرف‌نظر کنیم و فقط از تغییراقیم صحبت کنیم.
چه نقشی؟
دلیل پیامدهای خطرناک این سیل آب شدن یخ‌ها نیست، بلکه دلیل آن ساخت و سازی است که انسان‌ها در دامنه کوه‌ها انجام داده، رستوران ساخته و ... این‌ها باعث شده خسارت سیل‌ها بیشتر شود. اگر این تجاوز به حریم رودخانه‌ها انجام نمی‌شد این خسارتی که سیل گزنک وارد کرد رخ نمی داد.
شما گفتید که برای اینکه بخواهیم درباره احتمال انفجار آتشفشان دماوند صحبت کنیم باید مدرک داشته باشیم، چه چیزی نشان می‌دهد که آتشفشان در حال انفجار است؟
به طور کلی سنچش‌گرهای مختلفی دارند که به جنبه‌های مختلف فعالیت‌های آتشفشانی را رصد می‌کنند، برای مثال سنجشگر حرارت دما را اندازه می‌گیرد، یا سنجشگر زلزله هم لرزه‌های آن اطراف را به دست می‌آورد.
سنجش‌گرهای دیگری هم هستند که مواد شیمایی موجود در رسوبات، میزان گاز خارج شده از آتشفشان، رسوبات موجود در قله را اندازه می‌گیرند و ... سپس کارشناسان از مجموع این‌ها جمع‌بندی می‌کنند تا ببینند آتشفشان فعال است یا نه، در مرحله انفجار قرار گرفته یا نه و ...
البته با امکانات سنجش از راه دور مثل تصاویر ماهواره‌ای هم می‌توان متوجه شد در زمان کوتاه تغییر شکلی در آتشفشان رخ داده یا نه.
و این سنجشگر ها در ایران هم وجود دارند؟
بخشی از آنها وجود دارد، مثلا تصویر رادار دماوند به طور منظم هر یک ماه یا دو ماه یک بار در دسترس قرار می‌گیرد. ما تنها اطلاعاتی که به طور منظم به آن دسترسی داریم داده‌های مربوط به زلزله است.
این اطلاعات مربوط به زلزله به ما جیزی از وضعیت آتشفشان دماوند را نشان می‌دهد یا نه؟
من چند دسته فاکتور به شما معرفی کردم و زلزله فقط یکی از آنها است، وقتی تعداد اتفاقات مربوط به زلزله بیشتر شود و میزان تعییرات استرس در آن منطقه اندازه گیری شود. گر این تغییرات تنش بیش از از 5 تا 7درصد باشد، این نشان دهنده شروع یک فعالیت دینامیکی در آن محیط است.
ما چنین اطلاعاتی را نداریم، اما براساس داده‌هایمان می‌توانیم یک برآوردهای کلی انجام بدهیم تا تغییرات استرس را حدس بزنیم.
آقای دکتر در کشورهای دیگر وقتی قرار باشد در جایی آتشفشانی منفجر شود قبل از آن به مردم هشدار می‌دهند و حتی برخی خانه‌های خود را تخلیه می‌کنند، قرار نیست چنین اتفاقی برای دماوند بیافتد؟
با این وضعیتی که اکنون داریم فکر نکنم چنین اتفاقی بیافند، البته به نظر من این آتشفشان در مرحله انفجار نیست. مطالعه‌ای که حدود سال 86 انجام دادیم دماوند را در مرحله انفجار ندیدیم.
پس نه، ما فعلا سیستم هشدار پیش هنگامی برای اعلام انفجار آتشفشانی نداریم، البته حتی در حال حاضر هم داشنمندان خوبی داریم که می توانند تحلیل های درستی از داده ها و اطلاعات موجود زمین شناختی و ژئوفیزیکی ارایه دهند و باید به نظر و تحلیل آنها توجه شود.
