بحران آب حیات در ایران را تهدید می کند
کاهش بارندگی در بلندمدت و در برخی استان‌های کشور به ٩٠درصد رسیده است اصفهان، یزد، قم، خراسان‌جنوبی و سیستان‌وبلوچستان بیشترین کاهش بارندگی را داشته‌اند
دیده بان ایران: ایران خشک‌تر شد. امسال به‌طور میانگین بارندگی‌های کشور نسبت به پارسال ٣٥درصد کمتر بوده است. مقایسه بارندگی‌های امسال با آمار بلندمدت ٤٩ساله نشان می‌دهد که میزان بارندگی‌ها ٥٨,٢درصد کاهش داشته و در برخی استان‌های ایران خشکسالی شدیدتر شده است. در قم، اصفهان، یزد، خراسان‌جنوبی و سیستان‌وبلوچستان میانگین کاهش بارندگی در بلندمدت تا ٩٠درصد گزارش شده و حالا نگرانی‌ها برای تأمین آب در تابستان سال آینده بالا گرفته است. این خلاصه گزارشی است که دیروز رئیس سازمان هواشناسی در نشست شورای‌عالی آب به اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری ارایه داده است. البته جهانگیری هم در واکنش به این موضوع درخواست کرده است که وزارت نیرو و سازمان هواشناسی جزییات دقیق خشکسالی را با مردم درمیان بگذارند تا کشور با مشارکت همگانی از بحران آب عبور کند اما نکته اینجاست که سهم آب شرب از مجموع آب مصرفی کشور بسیار ناچیز و در حدود ٦درصد است و برخلاف خواسته جهانگیری، کلید اصلی حل مشکل آب در دست سیاست‌گذاران است. سدسازی بی‌رویه و تبخیر شدید آب ذخیره‌شده پشت سدها، مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی و گستردگی حفر چاه‌های غیرمجاز و قیمت غیرواقعی آب و یارانه‌های عجیب و غریبی که در ایران خشکسال به آب پرداخته می‌شود، همه و همه ازجمله مهمترین عوامل خشکسالی هستند که بازکردن گره آن در وهله اول به سیاست‌گذاران کشور برمی‌گردد. براساس گزارش فائو، برای تولید یک‌کیلوگرم محصول کشاورزی در ایران نسبت به متوسط جهانی دوبرابر آب بیشتر مصرف می‌شود و حدود ۱۰میلیارد مترمکعب آب توسط ضایعات کشاورزی دورریز می‌شود. جالب است بدانید در این وضع یارانه‌های سنگینی به آب و انرژی در ایران پرداخت می‌شود و براساس اعلام سازمان آب و فاضلاب، هزینه آب در سبد مصرفی خانوار تنها نیم‌درصد است.
کاهش ٥٨درصدی بارندگی‌ها در بلندمدت
از ابتدای پاییز سال‌جاری تا پایان روز دهم دی‌ماه میزان بارندگی کل کشور ۳۰.۸میلی‌متر بوده که در مقایسه یا آمار متوسط ۴۹ساله که معادل ۷۳.۶میلی‌متر است، ۵۸.۲درصد کاهش نشان می‌دهد. براساس شاخص (۱۲ماهه SPEI) منتهی به پایان آذرماه سال ۹۶ اغلب مناطق و استان‌های کشور با درجات مختلفی از خشکسالی درگیر بودند. براساس برآوردها، در بازه یک‌ساله گذشته حدود ۹۰درصد از مساحت کل کشور با خشکسالی‌های مختلف اعم از خفیف، متوسط، شدید و بسیار شدید مواجه بودند.گزارش‌های وزارت نیرو و مرکز هواشناسی نشان می‌دهد که در ۱۲ماه گذشته استان خوزستان، جنوب ایلام، شمال بوشهر و قسمت‌هایی از زنجان با خشکسالی بسیار شدید، جنوب کهگیلویه وبویراحمد، بخش‌هایی از اصفهان، خراسان‌شمالی، گلستان، سیستان‌وبلوچستان، آذربایجان‌شرقی و آذربایجان‌غربی، بخش‌هایی از خراسان‌رضوی، یزد، شمال و شرق کرمان و خراسان‌جنوبی با خشکسالی شدید مواجه بودند.
کاهش ٩٠درصدی بارندگی در برخی استان‌ها
آمار ١٠٠روزه بارندگی بیانگر ادامه خشکسالی در دهه اخیر و همچنین خشک‌ترین پاییز ایران در سال‌های آماربرداری است. در برخی از استان‌ها مانند قم، اصفهان، یزد، خراسان‌جنوبی و سیستان‌وبلوچستان میزان بارندگی نسبت به آمار بلندمدت بیش از ۹۰درصد کاهش را نشان می‌دهد و در عمل در ۱۰۰روز اخیر بارندگی پاییزه این استان‌ها کمتر از ۵میلی‌متر بوده است. درصورتی که میزان بارندگی انتظاری در این استان‌ها با توجه به آمار درازمدت می‌بایستی بیش از ۵۰میلی‌متر باشد. این وضع خشکی در پاییز و ادامه آن براساس اطلاعات منتشره از سوی مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، نشان از شرایط کم‌آبی شدید در تابستان سال آتی را دارد.درمجموع براساس آمار و ارقام پهنه‌بندی خشکسالی حوضه‌های آبریز کشور در بازه ۸۴ماهه منتهی به پایان آذر ۱۳۹۶ حاکی از آن است که بخش‌های گسترده‌ای از مساحت کشور دچار خشکسالی بلندمدت خفیف تا بسیار شدید است. نکته نگران‌کننده، تداوم وجود خشکسالی بلندمدت شدید و حتی بسیار شدید در بسیاری از حوضه‌های آبریز غرب و جنوب‌غرب کشور به‌عنوان منابع مهم تأمین آب کشور و مرکز، شمال‌شرق و جنوب‌شرق کشور است. حالا کاهش بارندگی، افزایش درجه حرارت و در نتیجه افزایش تبخیر و تعریق و کاهش میزان آب تجدیدشونده از ۱۳۰میلیارد مترمکعب به ۷۰میلیارد مترمکعب و حالا کاهش شدید بارندگی‌ها نگرانی برای تشدید بحران آب در ایران را بالا می‌برد.
مشارکت همگانی برای حل بحران آب
زنگ هشدار تشدید خشکسالی و بحران آب دیروز در نشست شورای‌عالی آب هم به صدا درآمد. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری دیروز در این نشست که با حضور رضا اردکانیان، وزیر نیرو برگزار شده بود، مسأله کمبود آب را از چالش‌های مهم و بزرگ پیش‌روی کشور برشمرد و گفت: مدیریت مصرف آب باید به دستورکار جدی و دایمی همه دستگاه‌های اجرایی کشور تبدیل شود تا با همت و مشارکت همگانی، از مشکلات ناشی از کمبود منابع آب عبور کنیم.او با تأکید بر این‌که کمیته تخصصی شورای‌عالی آب نیز باید فعال‌تر از گذشته وارد میدان شود، تأکید کرد: دبیرخانه شورای‌عالی آب مباحث اصلی را در جلسات کمیته تخصصی شورا با حضور نمایندگان دستگاه‌های مرتبط مورد بررسی قرار دهند و توافقات لازم را برای مصوبات پیشنهادی حاصل کنند تا زمینه سرعت‌بخشیدن به روند سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌ها در جلسات شورای‌عالی آب فراهم شود.جهانگیری با اشاره به گزارش رئیس سازمان هواشناسی کشور در این نشست گفت: با توجه به کاهش میزان بارش‌ها، باید برای مدیریت عرضه و تقاضای آب تصمیمات جدی اتخاذ کنیم و تدابیر ویژه‌ای برای مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف شرب، کشاورزی و صنعت بیندیشیم.جهانگیری از وزارت نیرو و سازمان هواشناسی کشور خواست با توجه به این‌که خشکسالی تقریبا به وضع ثابت کشور درچند سال اخیر تبدیل شده است، با اطلاع‌رسانی دقیق به مردم درخصوص کاهش بارش‌ها، آحاد جامعه را به مشارکت جدی در مدیریت مصرف آب و همکاری با دولت دعوت کنند. البته دولت نیز از تمام ابزارها و راهکارهای موجود برای تأمین آب استفاده خواهد کرد و دانش و تجربیات جهانی در این زمینه را نیز به کار خواهد گرفت تا آب شرب مناسب همواره در اختیار مردم قرار گیرد.او از دبیرخانه شورای‌عالی آب خواست موضوع باروری ابرها و نیز استفاده از منابع آب ژرف را نیز در دستورکار جلسات کمیته تخصصی شورا قرار دهد تا امکان تأمین آب از این‌گونه روش‌ها نیز مورد بررسی قرار گیرد.معاون اول رئیس‌جمهوری در ادامه جلسه با اشاره به گزارش مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور مبنی بر وجود تنش آب در برخی شهرها، تأکید کرد: لازم است وزارت نیرو تمام پیش‌بینی‌های لازم را برای تأمین آب شرب شهرهایی که با تنش آبی مواجه هستند، انجام دهد و سازمان برنامه و بودجه نیز مکلف است اعتبارات مورد نیاز در این زمینه را فراهم کند.
آب چالش جهانی است
البته رضا اردکانیان، وزیر نیرو در این نشست چالش آب را تنها منحصر به ایران ندانست و گفت: چالش آب در سطح جهان از آغاز قرن ۲۱ پررنگ شده و مدیریت منابع و کیفیت آب از موضوعات پراهمیت جهانی است و عملکرد دولت‌ها در این زمینه معرف سطح توسعه‌یافتگی کشورها قلمداد می‌شود. برای مدیریت مصرف و کیفیت آب لازم است سازوکاری ایجاد شود تا پیوستگی و همبستگی دستگاه‌های اجرایی افزایش پیدا کند و همه دستگاه‌های مرتبط، مشارکت و همراهی خود را با وزارت نیرو بالا ببرند.هدایت فهمی، کارشناس منابع آب وزارت نیرو هم با بیان این‌که حل بحران آب نیازمند یک عزم ملی است و تمامی ایرانی‌ها اعم از سیاستمدار، صنعتگر، کشاورز و سایر شهروندان باید نسبت به آن حساس باشند، به «شهروند» گفت: مدیریت بحران آب به اعتبار مالی خلاصه نمی‌شود و حل بحران آب نیازمند یک عزم و مشارکت ملی است که به جز اعتبار مالی، ابعاد مختلف دیگری مانند آمایش سرزمین، برآورد نیاز، فرهنگ‌سازی، اطلاع‌رسانی و... نیز دارد. فهمی معتقد است که نمی‌توان عدد دقیقی برای تأمین اعتبار مورد نیاز جهت ریشه‌کن‌کردن بحران آبی کشور اعلام کرد، ادامه داد: حتی وقتی اعتبار مورد نیاز در یک‌سال اعلام می‌شود، بین ٣٠ تا ٥٠درصد آن تحقق پیدا می‌کند.
