چگونه شادی را نهادینه کنیم ؟
امروزه باور اساسی برآن است که رضایت یک ملت از زندگی تنها در رشد اقتصادی خلاصه نمی شود بلکه خشنودی، امنیت، سلامت اجتماعی و فردی از دیگرعواملی است که با مولفه شادی نیز قابل اندازه گیری خواهد بود .
تاکید کارشناسان بر گسترش و نهادینه کردن شادی در جامعه در حالی است که بر اساس گزارش سالانه پژوهشگران سازمان ملل که به گزارش «جهانی شادی» معروف است، ایران در سال 2016 بین 157 کشور مورد بررسی رتبه مناسبی ندارد.
در این گزارش که براساس شش متغیرِ تاثیرگذارِ «سرانه تولید ناخالص داخلی»، «حمایت اجتماعی»، «امید به زندگی سالم در بدو تولد»، «آزادی‌انتخاب زندگی»، «فعالیت‌های خیرخواهانه» و «ادراک فساد» تدوین شده ایران در بین 157 کشور مورد بررسی رتبه 105 را به خود اختصاص داده است .
برای واکاوی مفهوم شادی و ضرورت نهادینه کردن آن در جامعه گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، گفت وگویی با «کامبیز مصطفی پور» جامعه شناس و کارشناس حوزه مسائل شهری و «سید هادی معتمدی» روانشناس اجتماعی انجام داده است.
* مصطفی پور: دولت باید زمینه شادی را فراهم کند
برای رسیدن به یک تعریف واقعی از شادی، باید به نگاه اندیشمندان در دیدگاه های مختلف به شادی توجه ویژه ای داشته باشیم. زمانی می شود یک تعریف جامع و کامل از مفهوم شادی ارائه کرد که رویکردهای مختلف نسبت به این مفهوم مورد بررسی قرار گیرد.
نگاهی به متون و مقاله های منتشره در کشور نشان از آن دارد که در ایران کمتر به مساله شادی پرداخته شده اما مفهوم شادی در کشورهای توسعه یافته در قالب نظریه و رویکرد های مهمی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این کشورها مفهوم شادی را در چهار محور اقتصادی، روانشناسی، فرهنگی و جامعه شناسی مورد بحث و بررسی قرار داده اند.
برای نهادینه کردن شادی در جامعه مطالعه بخش فرهنگ لازم و ضروری به نظر می رسد ، بدون مطالعه در زمینه فرهنگ برنامه ریزی برای نهادینه کردن شادی به شکست خواهد انجامید.
یکی از سدهای پیش روی نهادینه کردن شادی این است که نمی توانیم شادی را به عنوان یک مولفه خوشایند یا ناخوشایند تعریف کنیم آیا شادی خوب است یا بد؟ پاسخ چنین پرسشی برای خیلی از شهروندان ما مجهول است.
برای نهادینه کردن شادی در جامعه باید کیفیت زیست پذیری و زندگی در شهر را مورد توجه قرار دهیم .
در الگوی مناسب شادی برای کشور باید مدل و رویکرد مشخص شود؛ شادی بر کدام رویکرد باید استوار باشد آیا رویکردهای چهارگانه را قبول داریم یا خود به دنبال رویکرد جدیدی هستیم ؟ پاسخ به این پرسش ها می تواند نقش مهمی در نهادینه کردن شادی داشته باشد.
دولت باید زمینه ساز شادی در بین شهروندان باشد اما برخی اعتقاد دارند دخالت دولت در نهادینه سازی شادی ممکن است سمت و سوی خاصی به این مفهوم بدهد.
براساس رویکردهای مختلف مسکن، شغل، درآمد و .... از ابتدایی ترین مولفه های شادی هستند که دولت باید آنها را تامین کند و این تامین سمت و سوی خاصی ندارد.
** معتمدی: شادی در کاهش درد موثر است
برای تبیین چرایی گسترش شادی و نشاط در جامعه لازم است تاثیر این مفهوم در زمینه های پزشکی، سلامت فردی و سلامت اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد.
اگر دلایل روانپزشکی برای گسترش شادی را مورد توجه قرار دهیم باید گفت شادی و گسترش آن موجب سلامت و کاهش بیماری هایی مانند افسردگی، تقویت حافظه، بهبود قدرت ارتباط با افراد، بهبود رابطه انسان با جامعه و عملکرد شخصی می شود.
در جامعه ای که شادی حکمفرما است رفتار فرد به نسبت بهتر و شخص برای اجرای برنامه های زندگی در آینده می تواند هدف گذاری کند زیرا وی هیچ گونه درگیری فکری و ذهنی ندارد.
آزمایشات متعدد نشان داده که شادی در بعد فردی نیز تاثیر فراوانی بر رفتار فردی و تسکین دردهای دارد. فرد در محیط شاد بسیاری از درد های جسمی و فکری خود را به فراموشی خواهد سپرد.
در سطح میانه خانواده های شاد، فرزندان هوشمند و با میزان سازگاری بالا تقدیم جامعه می کنند. در این خانواده ها طلاق کمتر و میزان عصبایت نیز پایین و این موجب می شود فرد در بُعدهای دیگر زندگی موفق باشد.
در بعد اجتماعی بسیاری از صاحب نظران مباحث جامعه شناسی جامعه غیر شاد را به جامعه عصبی تشبیه کرده اند. در جامعه عصبی، درگیری و جرم ممکن است افزایش پیدا کند و فرد دست به رفتارهای ناهنجار زند.
البته تاکید بر جشن و شادی به معنای نفی عزاداری نیست بلکه عزاداریی هایی مانند تاسوعا و عاشورای حسینی می تواند نمودهایی از همبستگی اجتماعی باشد. آنچه موجب می شود عزاداری آسیب زا تلقی شود بحث طولانی شدن عزاداری ممکن است.
جامعه ما نیاز به برنامه برای نهادینه کردن شادی دارد که مطابق با فرهنگ و آداب رسوم کشور باشد شادی تصنعی و ساخته شده فرهنگ های دیگر با مصرف الکل و مواد مخدر را نمی توان شادی نهادینه شده نامید.
برای نهادینه شدن شادی، جامعه نیازمند برنامه و جشن های مختلف هستیم. یکی از مهمترین برنامه توجه به ورزش به عنوان ابزاری شادی افزا در جامعه است.
زمانی که ورزش کاران ایرانی موفق می شوند در تورنمنت های مختلف جهانی و المپیک نتیجه مطلوب را کسب کنند میزان شادی و هیجان ناشی از این نتایج در میان نوجوان و جوانان نیز افزایش پیدا خواهد کرد؛ سرمایه گذاری دولت بر روی ورزش می تواند نتیجه تاثیر بخش داشته باشد.
در پایان باید گفت هر چند که در برخی از مولفه های جهانی شادی با فرهنگ ایرانی تفاوت هایی وجود دارد اما همچنان در شاخص های کلی مورد توافق فرهنگ ملی و جهانی ما با استاندارد ها فاصله داریم و باید برنامه هایی متناسب با ایجاد نشاط اجتماعی در جامعه طراحی کنیم.
طراحی برنامه برای نهادینه کردن شادی هر چند یک پروسه طولانی مدت است اما باید هر چه زودتر مقدمات آنها را فراهم کرد زیرا بسیاری از کارشناسان باور دارند که گسترش اعتیاد، خودکشی، بیماری های روانی و پرخاشگری ها ناشی از کاستی ها فضای نشاط آفرین در جامعه است.
