تولدِ دوباره یک موزه

دیده بان ایران:  تولد دوباره یک موزه روایت «شهروند» از مراسم افتتاح و بازگشایی مجدد موزه علی‌اکبر صنعتی است. موزه‌ای که سال‌های نه چندان دور (از سال٨٥ تا ٩٢) به حالت تعطیل و نیمه‌متروک در آمده بود. اصحاب رسانه و فرهنگ به یاد دارند، روزها و شب‌های تلخی را که روایت‌ها خبر از مرگ تدریجی این موزه می‌دادند. دورانی که با بی‌توجهی، این میراث فرهنگی کشور تبدیل به خوابگاهی برای متکدیان شهر شده بود؛ موضوعی که حتی با اعتراض هنرمندان و اصحاب رسانه در آن سال‌ها نیز روبه‌رو شد.

 خون تازه در رگ‌های موزه

موزه علی‌اکبر صنعتی در ضلع شمال غربی میدان امام‌خمینی واقع شده است. ساختمانی کهنه‌رنگ در دو طبقه و یک زیرزمین که میراثی از دوران قاجار است با سر دری سرخ و سفید که بر آن نوشته شده: «نمایشگاه آثار استاد علی‌اکبر صنعتی»؛ تأسیس این موزه به روزهای پیش از انقلاب اسلامی بازمی‌گردد؛ به دورانی که استاد علی‌اکبر صنعتی با همکاری «جمعیت شیر و خورشید سرخ سابق» از ساختمانی که در میدان امام‌خمینی که در آن زمان «توپ‌خانه» نامیده می‌شد، به ‌عنوان کارگاه هنری استفاده می‌کرد. موزه استاد علی‌اکبر صنعتی با وجود این‌که در فهرست آثار ملی نیز قرار گرفته است، مدتی به دلیل ساخت متروی تهران و بازشدن یکی از درهای ایستگاه متروی امام‌خمینی(ره) در زیر ساختمان موزه صنعتی و احتمال ریزش ساختمان به حالت تعطیل درآمد اما با پیگیری‌های هلال‌احمر جمعیت هلال‌احمر مرمت و بازپیرایی این بنا را در دستورکار خود قرار داد و توافقنامه‌ جمعیت هلال‌احمر به‌ عنوان متولی و مدیر اجرایی پروژه با اداره‌کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران، سازمان زیباسازی شهر تهران و شهرداری منطقه ١٢منعقد شد.

اعتدال و امید ناجیان موزه

به‌ گزارش «شهروند» اگر چه روز گذشته مراسم احیا و افتتاح رسمی موزه دکتر علی‌اکبر صنعتی با پیگیر‌های دکتر ضیایی، رئیس جمعیت هلال‌احمر و مسئولان میراث فرهنگی و شهرداری صورت گرفت، اما زمان تولد موزه را می‌توان سال ٩٢ و آغاز کار دولت دوازدهم و شورای شهر چهارم نیز عنوان کرد؛ زمانی که شروع اولیه احیای موزه استاد علی‌اکبر صنعتی‌ سال ٩٢ در بازدید مشترک دکتر فرهادی رئیس وقت جمعیت هلال‌احمر، احمد مسجد جامعی رئیس شورای شهر وقت تهران و مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران کلید خورد. دکتر فرهادی، رئیس وقت جمعیت هلال‌احمر و احمد مسجد جامعی، رئیس شورای شهر وقت تهران در طی آن بازدید در جمع رسانه‌ها قول مساعد را برای مرمت هر چه سریع‌تر و احیای موزه صنعتی دادند. این موضوع بعدها نیز با پیگیری مسئولان مربوطه، به‌ویژه دکتر سیدمحسن ضیایی، رئیس جمعیت هلال‌احمر دنبال شد اما سرانجام با تلاش‌های جمعیت هلال‌احمر و مشارکت قابل‌ تقدیر سازمان زیباسازی و شهرداری منطقه ١٢ و همچنین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و نظارت اساتید برجسته کشور برای احیای این اثر تاریخی ارزشمند که از اوایل‌ سال ٩٣ و در پی نگرانی هنرمندان بنام کشور و همچنین پیگیری مستمر، مجدانه و قابل ‌تقدیر اصحاب رسانه، با توافقنامه‌ای میان جمعیت هلال‌احمر، شهرداری تهران و سازمان میراث فرهنگی آغاز شد. در نتیجه با پیگیری‌ها صبح روز گذشته موزه استاد علی‌اکبر صنعتی پس از ۱۲‌سال تعطیلی و سه ‌سال عملیات مرمت و بازسازی با حضور شهردار تهران، رئیس جمعیت هلال‌احمر و مسئولان میراث فرهنگی افتتاح شد.

ساختمان نوستالژیک جمعیت

دکتر امیرمحسن ضیایی، رئیس جمعیت هلال‌احمر در گفت‌وگو با خبرنگار «شهروند» با اشاره به پیشینه و نحوه ترمیم بنای موزه استاد علی‌اکبر صنعتی عنوان کرد: «ساختمان این بنا در اصل متعلق به جمعیت هلال‌احمر بوده است. حدود ١١٠‌سال پیش این ساختمان به جمعیت هلال‌احمر وقت تحویل داده می‌شود و نخستین ساختمان جمعیت در ابتدا همین ساختمان (موزه فعلی) بوده است. بنابراین برای جمعیت این ساختمان خاطره‌ای نوستالژیک به همراه دارد و جمعیت نسبت به حفظ آن متعهد است.» ضیایی با بیان این‌که خالق این آثار خود عضوی از خانواده جمعیت هلال‌احمر استان تهران بوده است، ادامه می‌دهد: «در ‌سال ١٣٣٧ استاد علی‌اکبر صنعتی پس از سال‌ها فعالیت هنری از سوی جمعیت هلال‌احمر مدیریت این مجموعه را عهده‌دار می‌شود. پس از آن، این هنرمند فاخر تمامی آثار خود را به این موزه هبه می‌کند.» وی افزود: «در یک زمان، چند رویداد به یک‌باره به وقوع می‌پیوندد. هم محل اثرهای هنری و هم تمامی آثار به یک‌باره به جمعیت هلال‌احمر تعلق پیدا می‌کنند.» دکترضیایی در خصوص فعالیت این موزه از‌ سال تأسیس آن نیز عنوان کرد: «تا ‌سال ١٣٨٥ این موزه، با کاربری موزه مردم‌شناسی فعالیت می‌کرده است و پس از درگذشت مرحوم صنعتی فعالیت موزه تا‌ سال ٩٢ متوقف و تعطیل می‌شود. از‌ سال ٩٢ با فشار رسانه‌ها جمعیت هلال‌احمر، شهرداری تهران و اداره‌کل میراث فرهنگی استان تهران به توافق راه‌اندازی مجدد این مجموعه می‌رسند. پس از آن ترمیم آثار و راه‌اندازی و آغاز به کار این مجموعه در اولویت قرار می‌گیرد.» رئیس جمعیت هلال‌احمر همچنین خاطرنشان کرد: «در حال‌حاضر پس از ١١سال، شاهد فعالیت دوباره موزه استاد علی‌اکبر صنعتی هستیم. بیش از ٩٩ تابلو نفیس و همچنین ١٢٠ مجسمه و سردیس که همگی هنر دست مرحوم صنعتی هستند، در این‌جا به نمایش گذاشته شده است.» او در ادامه با اشاره به مضامین آثار در موزه ادامه می‌دهد: «مضامین مردم‌شناسی، صلح و بشردوستی است. همه این مجموعه به‌نوعی بیانگر فعالیت‌های جمعیت هلال‌احمر است و اساسا جمعیت هلال‌احمر یک سازمان مردمی و فرهنگی است. هفته گذشته در زاهدان یک مجتمع فرهنگی-‌هنری توسط جمعیت هلال‌احمر افتتاح شد.» دکتر امیرمحسن ضیایی، رئیس جمعیت هلال‌احمر در پایان با تأکید بر نقش این سازمان در امور بشردوستانه گفت: «جمعیت هلال‌احمر تنها ارگان برای امدادونجات نیست، بلکه مجموعه‌ای فرهنگی و مرتبط با مردم است. هر جا نامی از مردم در میان باشد، فرهنگ و اخلاق مردم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود. این مجموعه نیز در جهت توسعه فرهنگ و ارتقای آگاهی‌های مردمی از آن چه که در اطراف آنها سپری می‌شود و همینطور در جهت فعالیت‌های جمعیت هلال‌احمر به کار خود ادامه خواهد داد.»

توسعه همکاری میان هلال‌احمر و شهرداری

رئیس جمعیت هلال‌احمر همچنین در مراسم افتتاح موزه علی‌اکبر صنعتی به توافق سه‌جانبه میان هلال‌احمر، شهرداری تهران و جمعیت هلال‌احمر برای مرمت و بازسازی موزه، اشاره کرد: «جمعیت هلال‌احمر و شهرداری می‌توانند با توسعه همکاری‌های دوجانبه به ارتقای سطح تاب‌آوری اجتماعی و همچنین ارتقای سرمایه اجتماعی در شهر تهران کمک کنند.» دکتر سیدامیرمحسن ضیایی در مراسم افتتاح موزه علی‌اکبر صنعتی که با حضور دکتر نجفی، شهردار تهران و خسروآبادی، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران انجام شد، با اشاره به اتمام مرمت و بازسازی ساختمان موزه، از همکاری شهرداری تهران و سازمان میراث فرهنگی با جمعیت هلال‌احمر برای بازسازی این بنا و مرمت آثار آن تقدیر کرد. دکتر ضیایی همچنین با اشاره به افتتاح موزه صنعتی به‌ عنوان نخستین پروژه‌ای که شهرداری تهران پس از ادای سوگند آن را افتتاح کرد، خاطرنشان ساخت: «افتتاح یک پروژه فرهنگی به‌ عنوان نخستین اقدام شهردار جدید تهران، یک پیام فرهنگی با خود دارد که در دوره جدید شهرداری تهران، شاهد فعالیت‌هایی خواهیم بود که تهران مجددا هویت فرهنگی خود را بازیابد.» رئیس جمعیت هلال‌احمر همچنین با تقدیر از سازمان زیباسازی و شهرداری منطقه ١٢ تهران برای همکاری در بازسازی موزه یادآور شد: «دکتر نجفی در برنامه‌های خود برای اداره شهر تهران به موضوع تاب‌آوری اجتماعی اشاره داشته است که چشم‌انداز جمعیت هلال‌احمر نیز ایجاد یک جامعه امن و تاب‌آور با توسعه فعالیت‌های بشردوستانه است.» دکتر ضیایی در ادامه تأکید کرد: «جمعیت هلال‌احمر و شهرداری نه‌تنها در حوزه تاب‌آوری در حوادث و سوانح و پاسخ به بحران‌های شهر تهران بلکه در مسائل مختلفی که در حاشیه این شهر وجود دارد و مسائل و معضلات مدیریت متمرکز شهر تهران می‌توانند با یکدیگر همکاری داشته باشند و به ارتقای سطح تاب‌آوری اجتماعی و همچنین ارتقای سرمایه اجتماعی در شهر تهران کمک کنند.» رئیس جمعیت هلال‌احمر در ادامه ابراز امیدواری کرد که در کنار افتتاح موزه صنعتی، موزه مجازی و شرح آثار موزه نیز ایجاد شود. وی همچنین به دیگر برنامه‌های هلال‌احمر برای استفاده حداکثری از فضای موزه اشاره کرد و افزود: «تمام امکانات خود را در این زمینه به کار می‌گیریم.»

موزه صنعتی؛ حامل یک تاریخ انسان‌دوستانه  

بازگشایی مجدد موزه علی‌اکبر صنعتی، نخستین پروژه‌ای است که نجفی بعد از مسئولیت در شهرداری در آن شرکت کرد؛ محمدعلی نجفی روز سه‌شنبه در آیین بازگشایی این موزه در گفت‌وگوی اختصاصی خود با «شهروند» در پاسخ به سوال خبرنگار این روزنامه درخصوص رویکرد مدیریت جدید شهرداری در احیای میراثی همچون موزه علی‌اکبر صنعتی عنوان کرد: «به‌جد پیگیر فعالیت‌های فرهنگی - اجتماعی در شهر تهران هستیم.» شهردار تهران همچنین در مراسم افتتاح موزه علی‌اکبر صنعتی با اشاره به اهمیت این موزه گفت: «نخستین روزهای شکل‌گیری فعالیت جمعیت هلال‌احمر در این ساختمان اتفاق افتاده، بنابراین موزه صنعتی، حامل یک تاریخ انسان‌دوستانه در نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و از این نظر برای ما بسیار ارزشمند است.» محمدعلی نجفی، شهردار تهران در آیین افتتاح موزه علی‌اکبر صنعتی با بیان این‌که افتتاح موزه یک اقدام مبارک میان دو عید بزرگ مسلمین است، این ایام را تبریک گفت و از خدمات جمعیت هلال‌احمر، سازمان زیباسازی شهرداری تهران و اداره کل میراث فرهنگی که با تشریک مساعی، فضای موزه را برای استفاده مردم تهران فراهم کردند، تقدیر کرد. نجفی با بیان این‌که افتتاح موزه صنعتی از دو بُعد دارای اهمیت فراوان است، افزود: «ساختمان موزه از نظر تاریخی و معماری که مربوط به دوره قاجار است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نخستین روزهای شکل‌گیری فعالیت جمعیت هلال‌احمر نیز در این ساختمان اتفاق افتاده، بنابراین این ساختمان حامل یک تاریخ انسان‌دوستی در نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و از این نظر برای ما بسیار ارزشمند است.» وی بُعد مهم دیگر افتتاح ساختمان موزه را آثار هنری که در این موزه به نمایش درآمده عنوان کرد و افزود: «آثار موزه حاصل دست هنرمندی است که ویژگی هنر او، مردمی بودن است و پیامی برای هنرمندان جوان کشور دارد که هرچه به گنجینه لایزال مردمی نزدیک شوند، هنرشان ماندگارتر خواهد شد.» او با ارایه پیشنهادهایی برای نورپردازی موزه صنعتی به‌عنوان بخشی از هویت میدان امام خمینی(ره)، خواستار پیگیری شهرداری منطقه ١٢ برای احیای هویت منطقه و میدان امام (ره) شد. او در ادامه به شهردار منطقه ١٢ گفت: تدبیری برای نورپردازی در شب ببینند تا این مجموعه در شب هم درخشش خود را داشته و مکانی برای تجمع‌های هنری مردم و یک نماد مناسب برای حفظ هویت فرهنگی در این منطقه باشد.

هلال‌احمر یکی از دستگاه‌های اثرگذار در مباحث داوطلبانه است

رجبعلی خسروآبادی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری استان تهران درباره نحوه همکاری با جمعیت هلال‌احمر در این پروژه فاخر به «شهروند» گفت: «جمعیت هلال‌احمر یکی از دستگاه‌های اثرگذار خصوصا در مباحث داوطلبانه است.» او ادامه داد: «نگین میدان امام خمینی(ره) که ساختمان موزه استاد علی‌اکبر صنعتی است، نمونه بارزی از هم‌افزایی، همراهی و همگرایی چند دستگاه از جمله جمعیت هلال‌احمر، سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران و شورای شهر است. این هم‌افزایی نشانگر این بود که اگر ما و همه دستگاه‌ها اراده کنیم با یک نقطه مشترک حرکت می‌کنیم.» خسروآبادی در مراسم افتتاح موزه استاد علی‌اکبر صنعتی اظهار کرد: «افتتاح این موزه به بهتر شدن فضای قدیمی اطراف میدان امام خمینی (ره) کمک می‌کند و یکی از ویژگی‌های این موزه این است که تنها موزه‌ای محسوب می‌شود که آثار در آن قرار دارد و قابلیت جابه‌جایی وجود ندارد.»

زمان بازگشایی؛ طبق برنامه

فرهاد علی‌اکبری، مدیر موزه استاد علی‌اکبر صنعتی و مرکز ملی اسناد جمعیت هلال احمر نیز در معرفی این بنا به «شهروند» گفت: «این ساختمان، نخستین ساختمان جمعیت شیر و خورشید سرخ است. نخستین مرکز انسان‌دوستانه به صورت رسمی در این محل شکل گرفته است. به مدت ٥‌سال این مرکز، ساختمان شیر و خورشید بود و سپس از ‌سال ١٣٢٧ این بنا به استاد صنعتی اجاره داده شده است. در ‌سال ١٣٣٧ تمامی آثار و مجسمه‌ها هبه جمعیت هلال‌احمر شده است. از آن پس متولی این بنا هم استاد صنعتی و هم جمعیت هلال‌احمر بوده‌اند.» علی‌اکبری ادامه داد: «در‌ سال ١٣٨٥ این بنا به علت فوت استاد صنعتی به حالت تعطیلی درمی‌آید. تعطیلی این بنا مدت ٧‌سال به طول انجامیده که ٥‌سال به صورت پاره‌وقت و نیمه‌وقت و ٢‌سال هم به‌طور کامل تعطیل بوده است. در‌ سال ١٣٩٢ دستور مسئولان مربوطه برای مرمت این بنا صادر شد. وی درخصوص شروع روند مرمت و بازسازی این بنا بیان کرد: «از سال ١٣٩٣، مرمت این بنا تا همین لحظه‌ای که در آن هستیم، آغاز شده است. این بنا در دو قالب بوده است: یکی بنا و دیگری آثار داخلی آن‌که در فازهای مختلف مرمت و بازسازی شده‌اند. قولی که در آن روزها به ما داده شد، این بود که در مدت‌زمان دوسال‌ونیم این بنا افتتاح خواهد شد و دقیقا روند بازسازی همین زمان به طول انجامید.»

دردهای جامعه؛ دغدغه‌های پدر

محمود صنعتی، فرزند مرحوم علی‌اکبر صنعتی نیز در پاسخ به سوال خبرنگار «شهروند» از به یادگار گذاشتن ساختمان موزه برای جمعیت هلال‌احمر گفت: «پدر من در یتیم‌خانه کرمان پرورش پیدا کرده بود. بعد از فارغ‌التحصیلی از مدرسه کمال‌الملک مجددا تصمیم به بازگشت به پرورشگاه صنعتی کرمان و تعلیم کودکان ساکن در پرورشگاه صنعتی می‌گیرد. به دلیل این‌که از ابتدا خود از نعمت داشتن پدر محروم بود، سعی بر آن داشت که به کودکان و نونهالان همان پرورشگاه خدمت کند.» فرزند استاد صنعتی ادامه داد: «سپس ایشان مجددا به تهران بازمی‌گردد اما از هدف والای خود غافل نشده و همان مسیر و همان هدف را ادامه می‌دهد. به همین دلیل به جمعیت هلال‌احمر روی می‌آورد و با اقداماتی این‌چنینی راهی را در جهت کمک به محرومان جامعه طی می‌کند. اقدامات ایشان در تهران، دنباله و ادامه آن چیزی است که در کرمان آغاز کرده بود.» وی با اشاره به آثار استاد صنعتی اظهار داشت: «در اغلب آثار پدر، سمبل مردم محروم و مستضعف هستند؛ این نشان از توجهی دارد که او به محرومان داشت. مرحوم صنعتی هم مجسمه‌ساز بود و هم نقاش، بنابراین حالات و روحیات مردم عمیقا احساس می‌شود. حتی در بعضی از مجسمه‌ها از شیشه به‌عنوان چشم‌های مردم استفاده شده که اینها همه برای تاثیرگذاری بیشتر است. اکنون و با مرمت یک‌صد اثر نقاشی استاد صنعتی (به‌دست استاد جاوید رمضانی) و مرمت تمامی مجسمه‌های نصب شده در سالن به دست آقای صحرایی (زیر نظر آقای استاد شانس)، آماده افتتاح است.» به ‌گزارش «شهروند» موزه استاد صنعتی معروف به «موزه ۱۳ آبان»، ۲۴ آبان ۸۵ در فهرست آثار ملی سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسید و جزو میراث ماندگار کشور است. بنای موزه استاد علی‌اکبر صنعتی متعلق به اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی (یعنی ۱۱۰‌سال پیش) است که در دوران پهلوی به جمعیت شیر و خورشید سابق سپرده و در اصل به‌عنوان نخستین مرکز شیر و خورشید قلمداد می‌شود که به مدت پنج‌سال فعالیت‌های این مرکز در ساختمان موزه انجام می‌شده و لذا از این منظر این بنا نماد آغاز فعالیت‌های بشردوستانه هلال‌احمر قلمداد می‌شود.

شهروند