حاجی دلیگانی: فرزندآوری فراوان اتباع اففانستانی چالش‌های جمعیتی و اجتماعی جدی به همراه دارد/ اتباع افغانستانی نباید انتظار تابعیت ایران را داشته باشند/ پولادی: فهرست مشاغل مجاز برای به‌کارگیری افغانستانی‌ها تهیه می‌شود
در حالی که کامران پولادی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس در گفت‌وگو با دیده‌بان ایران تاکید دارد که «مسئولان دولتی در حال تهیه فهرست مشاغلی هستند که در آنها می‌توان اتباع افغانستانی را به‌کارگیری کرد»، حسینعلی حاجی دلیگانی، نایب‌رئیس کمیسیون اصل ۹۰ به خبرنگار دیده بان ایران می‌گوید که «ضروری است وزارت کشور و دولت به‌طور شفاف برای این افراد مشخص کنند که تبعه کشور دیگری هستند. این آگاهی دادن باید به‌گونه‌ای باشد که اتباع افغانستانی بدانند کشورشان جایگاه اصلی آنها است و انتظار تابعیت ایران نداشته باشند.»
دیده‌بان ایران؛ عرفان بیوک‌نژاد - حضور مهاجران افغانستانی در ایران قدمتی طولانی دارد و محدود به سال‌های اخیر نیست. با آغاز جنگ شوروی سابق علیه افغانستان که تقریبا هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بود، بسیاری از مردم این کشور برای نجات از شرایط دشوار، وطن خود را ترک کردند. بخشی از این مهاجران به کشورهای همسایه مانند پاکستان رفتند، اما ایران به دلیل اشتراکات زبانی و فرهنگی و همچنین نزدیکی مرزی، به یکی از اصلی‌ترین مقاصد افغانستانی‌ها تبدیل شد.
دومین موج بزرگ مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران، پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۱۴۰۰ شکل گرفت. در آن زمان، بسیاری از شهروندان افغانستان برای فرار از تهدیدهای طالبان و خشونت‌های احتمالی، به سوی ایران حرکت کردند. این موج مهاجرت که از آن زمان تاکنون ادامه دارد، گاهی شدت بیشتری می‌گیرد. به‌تازگی نادر یاراحمدی، رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، اعلام کرده است: «روند ورود مهاجران افغان همچنان ادامه دارد و در نیمه نخست سال ۲۰۲۴، بیش از یک میلیون نفر از این اتباع در ایران سکونت یافته‌اند.»
طبق گزارش سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ که از سوی مرکز آمار ایران انتشار یافته است، یک میلیون و ۵۸۳ هزار و ۹۷۹ نفر که ۱.۹۸ درصد جمعیت کل ایران می‌شود را اتباع افغانستانی تشکیل می‌دهد. این تعداد امروزه بیش از ۸ میلیون نفر نیز گمانه‌زنی شده است؛ البته شهریورماه امسال، امیرسعید ایروانی، نماینده جمهوری اسلامی در سازمان ملل اعلام کرد که «بیش از ۶ میلیون تبعه افغانستان در ایران زندگی می‌کنند.»
تهیه فهرست مشاغلی که در آنها می‌توان اتباع افغانستانی را به‌کارگیری کرد
در این میان، مشکل مهمی که درباره اتباع افغانستانی مقیم ایران وجود دارد، صرف افزایش مهاجرت آنها به کشورمان که خود تبعات اجتماعی و اقتصادی گوناگونی را به همراه دارد، نیست، بلکه نکته قابل توجه این است که اتباع افغانستانی آمار زاد و ولد بسیار بالایی دارند، به نحوی که اگرچه آمار رسمی درباره میزان تولد اتباع در ایران در دست نیست، اما برآوردهای غیررسمی نشان می‌دهد که خانوارهای افغانستانی، حداقل سه برابر خانوارهای ایرانی، فرزندآوری دارند که این مساله در کنار کاهش محسوس زادآوری خانوارهای ایرانی در سال‌های اخیر، نشان می‌دهد تداوم ساماندهی نشدن وضعیت مهاجران افغانستانی در کشورمان، می‌تواند تغییر ترکیب جمعیتی ایران و در نهایت، تهدید امنیت ملی را در کشورمان به همراه داشته باشد.
در همین راستا کامران پولادی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس، در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران از برنامه‌ریزی برای تهیه فهرست مشاغلی که در آنها می‌توان اتباع افغانستانی را به‌کارگیری کرد، خبر داد و گفت: «در جلساتی که در تهران و مشهد برگزار شد، تصمیم گرفته شد که مدیران کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان‌ها لیستی از نیازهای شغلی مرتبط با نیروی کار خارجی تهیه کنند. این لیست‌ها شامل مشاغلی است که به نیروی کار خارجی نیاز دارند، به‌ویژه مشاغل سخت و تخصصی. هدف این است که نیازها به‌طور دقیق شناسایی و مدیریت شود تا کشور از این حیث با مشکلی مواجه نشود.»
محدودیت ازدواج اتباع افغانستانی با ایرانیان و پیامدهای آن
پولادی همچنین در خصوص ازدواج مهاجران افغانستانی با ایرانیان و پیامدهای جمعیتی آن گفت: «ازدواج مهاجران با شهروندان ایرانی محدودیت‌هایی دارد. با این حال، این موضوع هنوز به‌طور جدی بررسی نشده و تاکنون بحث خاصی درباره رفع این محدودیت‌ها صورت نگرفته است. اما نکته مهم این است که ازدواج و فرزندآوری مهاجران تأثیر مستقیمی بر افزایش جمعیت دارد. این مساله نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است تا علاوه بر مدیریت پیامدها، از این روند به‌صورت مؤثر استفاده شود.»
وی با اشاره به اشتراکات فرهنگی و زبانی میان ایران و کشورهای همسایه نظیر افغانستان و تاجیکستان گفت: «زبان فارسی و اشتراکات فرهنگی و دینی میان این کشورها فرصتی ارزشمند برای تعاملات منطقه‌ای است. اما این روابط باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که هم منافع ملی حفظ شود و هم مهاجران به‌صورت ساماندهی‌شده در کشور حضور داشته باشند.»
ضرورت هماهنگی دستگاه‌های دولتی برای ساماندهی اتباع افغانستانی
حسینعلی حاجی دلیگانی، نایب‌رئیس کمیسیون اصل نودم مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران با تاکید بر اهمیت رسیدگی به وضعیت اتباع افغانستانی در ایران، از کم‌کاری و عدم هماهنگی دستگاه‌های مرتبط در این حوزه انتقاد کرد.
وی در این‌باره گفت: «متأسفانه تاکنون اقدام مؤثری توسط وزارت کشور و سایر دستگاه‌های مرتبط برای مدیریت وضعیت اتباع افغانستانی صورت نگرفته است. این موضوع باعث ایجاد خلاهای مدیریتی و نگرانی‌های گسترده در میان مردم شده است. مساله حضور و افزایش تعداد اتباع افغانستانی باید با برنامه‌ریزی دقیق‌تر و همکاری میان دستگاه‌های دولتی مورد توجه قرار گیرد.»
اتباع افغانستانی باید متوجه باشند که کشورشان جایگاه اصلی آنان است
حاجی دلیگانی با اشاره به روند رو به رشد جمعیت اتباع افغانستانی به دلیل ازدواج و فرزندآوری در ایران اظهار داشت: «فرزندآوری فراوان اتباع افغانستانی چالش‌های جمعیتی و اجتماعی جدی را به همراه دارد. ضروری است که وزارت کشور و دولت به‌طور شفاف برای این افراد مشخص کنند که تبعه کشور دیگری هستند. این آگاهی دادن باید به‌گونه‌ای باشد که اتباع افغانستانی بدانند کشورشان جایگاه اصلی آنها است و انتظار تابعیت ایران نداشته باشند. همچنین باید زمینه‌ای فراهم شود که این افراد به کشور خود بازگردند و در آنجا زندگی کنند.»
وی تأکید کرد که عدم مدیریت صحیح این مساله می‌تواند در آینده نزدیک به مشکلات جدی‌تری منجر شود و فشارهای اقتصادی و اجتماعی بیشتری را به کشور تحمیل کند.
دستگاه‌های دولتی تا کنون عملکرد منسجمی برای ساماندهی اتباع نداشته‌اند
نماینده مجلس با انتقاد از نبود هماهنگی میان دستگاه‌های دولتی در این زمینه به دیده بان ایران گفت: «دستگاه‌های دولتی تا کنون عملکرد منسجمی در این حوزه نداشته‌اند و این موضوع یکی از مهم‌ترین ضعف‌ها در رسیدگی به وضعیت اتباع خارجی است. انتظار می‌رود که دولت با ایجاد هماهنگی میان این دستگاه‌ها، برنامه‌ای جامع و مشخص برای مدیریت وضعیت اتباع خارجی تدوین و اجرا کند. این اقدام حداقل گامی است که می‌تواند از تشدید مشکلات جلوگیری کند.»
حاجی دلیگانی در پایان ضمن تأکید بر اهمیت اقدام فوری، گفت: «موضوع افزایش تعداد اتباع خارجی و عدم ساماندهی مناسب آنها می‌تواند تبعات بلندمدتی برای کشور داشته باشد. از دولت و وزارت کشور انتظار می‌رود با همکاری سایر دستگاه‌ها، سیاست‌های مناسبی را برای مدیریت این موضوع تدوین و اجرا کنند. تنها با برنامه‌ریزی دقیق و منسجم می‌توان نگرانی‌های موجود را کاهش داد و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کرد.»
منبع: دیده‌بان ایران
