چالش بیمارستان‌ها با افزایش مراجعه بیماران در روزهای آلوده/ قلب و ریه کودکان؛ قربانی آلودگی هوا

دیده‌بان ایران؛ لیلا شوقی – آن‌طور که شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گزارش داده است، از ابتدای سال ۱۴۰۳ تا پایان آذر، پایتخت تنها ۵ روز هوای پاک، ۱۷۷ روز هوای قابل قبول، ۸۲ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۱ روز نیز هوای ناسالم داشته است. نکته مهم این که امسال هم مانند سال‌های گذشته، هوای تهران در آذرماه در ناسالم‌ترین شرایط خود قرار داشت و در ماه گذشته شاهد ۱۸ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس یا عموم مردم بودیم. 

البته که آلودگی هوا تنها مخصوص تهران نیست و اصفهان، مشهد، اراک و چند شهر دیگر هم پیشتاز مسابقه مخرب تهدید قلب و ریه شهروندان خود با مازوت و دوده هستند. همین چند روز پیش حسین کرمانپور، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی وزارت بهداشت و درمان در گفت‌وگو با دیده‌بان ایران از این خبر داد که مراجعه بیماران قلبی به اورژانس بیمارستان‌ها در روزهایی که هوا دچار آلودگی می‌شود، ۱۰۰ تا ۱۶۰ درصد افزایش می‌یابد. او همچنین براساس تازه‌ترین گزارش‌های وزارت بهداشت، آمار داد که ۵۰ هزار نفر در سال بر اثر آلودگی هوا در ایران جان خود را از دست می‌‎دهند.

همه این‌ها از شرایط بغرنج این روزهای سلامتی در ایران می‌‎گوید؛ این روزها که لایه غبار بر سر شهرها است، به شکلی که در شهری مثل تهران، در روزهایی که شاخص انتشار آلاینده‌ها بالا می‌رود، حتی کوه‎‌‌ها دیده نمی‌‎شود و جز غبار خاکستری، آسمان رنگ دیگری ندارد. در یکی از همین روزها قصد می‌کنیم به بیمارستان‌هایی برویم که بخشی از مراجعات بیماران بر اثر عوارض ناشی از تشدید آلودگی هوا در تهران را به خود اختصاص داده است. 

اتوبوسی فرسوده، دود غلیظ و سیاهش را بیرون می‎‌‌دهد و سرفه چند بیمار و همراه بیمار را که جلوی بیمارستان قلب شهید رجایی ایستاده‌اند، درمی‌‎آورد. برای رسیدن به اورژانس بیمارستان، باید از جاده باریک سربالایی بالا برویم، هر فرد مبتلا به بیماری قلبی بعد از پیمودن مسیر طولانی، حتما کارش به اورژانس می‌کشد. حیاط آسفالته با چند صندلی آهنی بعد خودش را نشان می‌دهد. تعداد زیادی بیرون محوطه و داخل اورژانس، ایستاده‌اند، اینجا خیلی‌ها ماسک به صورت زده‎اند، به بیمارستان قلب آمده‌ایم، چون یادمان هست که در مصاحبه اخیر رئیس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت با دیده‌بان ایران، او به‌طور ویژه روی افزایش مراجعه بیماران قلبی به بیمارستان‌ها در روزهای آلوده تاکید کرد. 

کودکان شهرهای دیگر که اسیر آلودگی هوای تهران می‌شوند

صندلی‌های بزرگ بخش کودکان درمانگاه قلب پر است، بیمارانی لباس‌های محلی، کردی و بلوچی به تن کرده‌اند. خیلی از آن‎ها رنگ به رو ندارند و رنگشان پریده است، ماسک به صورت زده‌اند و کوچک‌ترها در آغوش مادر آرام گرفته‌اند. پسربچه‌‎ای ۸، ۹ ساله، با چشم‌های درشت قهوه‌ای کنار مادرش نشسته است. مادرش مانند پسربچه چشمان درشتی دارد، با لهجه ترکی، می‌گوید به خاطر مشکل قلبی پسرش به تهران آمده است تا درمان پسر را انجام دهد، اما نمی‌‎دانسته است که با شهری دودی، مواجه خواهد شد؛ دودی که جان نفس‎‌‌های پسر را گرفته و او را به سرفه‌های عمیق انداخته و حالش را بدتر هم کرده است. مادر راست می‎‌‌‌گوید، پسر سرفه‌های عمیق و زیادی دارد و هر چند ثانیه یک بار، خش‎دار صدای سینه‌‎اش را درمی‌‎آورد تا نشان دهد، تا چه قدر حال ریه و قلبش بد است. پسربچه را صدا می‌زنند، حالا او را باید ببرند برای معاینه و اکوی قلب، تا به قول مادرش دکتر بفهمند داروهای قلب چقدر روی او جواب داده است و آیا نیازی به عمل جراحی است یا نه.

دختربچه کوچکی، لاغر با موهایی که به رنگ حناست، در آغوش مادر جای گرفته است، دختربچه، بی‎حال، منتظر در صف اکوی قلب کودکان است. مادرش می‎‌‌گوید که قلب بچه تا همین چند ماه قبل، سوراخ بود و حتی تحت عمل جراحی هم قرار گرفت. با این حال، اما باز برای معاینه و انجام آزمایشات روتین، باید به بیمارستان مراجعه کند. او از سختی راه و هوایی که نیست می‎‌گوید، از این که هر زمان از خانه‎اش که در حاشیه پایتخت است، به بیمارستان می‌آید، حال فرزندش تا چند روز بد است، او می‌‎گوید: «دکتر گفته است که هوای آلوده برای دخترم بد است، اما برای آزمایشات و ویزیت مجبورم که به بیمارستان بیایم.» دختربچه، حالا چشم‎‌هایش را بسته است، مژه‌های بلند و بورش، ظریف روی پوست رنگ و رو رفته‌‎اش افتاده است. دختربچه از پشت ماسک نفس می‌کشد، سخت و تنگ.

افزایش ۲۰ درصدی مراجعه به بیمارستان قلب شهید رجایی

پرستار تند و سریع بیمارانش را صدا می‎‌‌کند، گوش تا گوش مراجعه‌کننده نشسته است و همه منتظرند تا نوبتشان شود و وارد اتاق اکوی قلب شوند. تا بیماری که پرستار صدا زده است، آماده شود، از او درباره تعداد افراد مراجعه کننده و رابطه آن با آلودگی هوا می‌پرسیم. جواب دور از انتظار نیست، تعداد مراجعین این پرستار، نسبت به قبل بیشتر شده است، او می‌گوید افرادی که از قبل مشکلات قلبی داشتند و یا حتی افرادی که بیماری قلبی داشته‌اند، حالا به خاطر آلودگی هوا، کارشان به بیمارستان کشیده شده است. او تخمین می‌زند که در چند روز گذشته که شاخص آلودگی هوا هم افزایش داشته، میزان مراجعه بیمارانش حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد بیشتر شده است.

این نکته را پزشک تریاژ هم تایید می‌‎کند، پزشک میانسالی که سرش گرم پر کردن برگه شرح حال بیمارانش است. او می‌گوید: «آلودگی هوا به خودی خود مشکل قلبی ایجاد نمی‌کند، بلکه برای افرادی که مشکلات قلبی دارند، می‌تواند خطرناک باشد.» به گفته این پزشک، آلودگی هوا این روزها بیشتر از این که باعث مراجعه بیماران قلبی به بیمارستان شود، آن‌ها را از نظر تنفسی دچار مشکل می‌کند و افراد مبتلایی که با مشکلات قلبی روبه‌رو هستند، یا از قبل یکی از عمل‎های قلبی را انجام داده‌اند، به خاطر همین مشکلات تنفسی، به اورژانس مراجعه می‌کنند.

دود غلیظی که برای زنان باردار سمی‌تر است

پژو با سرعت می‌پیچد و از در ورودی اورژانس بیمارستان بقیه‌‎الله (عج) تهران می‌آید داخل. مردی شتابزده از پژو پیاده می‌شود و در خودرو را برای بانوی جوانی که مانتو شلوار اداری پوشیده است، باز می‌کند و او را روی ویلچر می‌نشاند. زن بی‌حال و خسته است و شکمش به مانتو چسبیده. مرد تند و سریع او را به اورژانس می‌‎برد.

اورژانس بیمارستان بقیه‌الله شلوغ است، پرستاران، تند و سریع پرده‎‌ها را کنار می‌‎زنند و به بیماران‌شان رسیدگی می‎‌‌کنند. زن جوان را می‌‎خوابانند روی یکی از تخت‌های اورژانس. پرستار علائم بیمار را چک می‌کند: «تنگی نفس، درد قفسه سینه، سردرد و سرگیجه.» بعد به همکارانش می‌‎گویند: «بارداره…» و ماسک تنفسی را می‌‎گذارند روی صورت زن، کمی بعد، نفس‌‎‌های تند و صدادارش، قطع می‌‎شود، حالا می‌‎تواند نفس بکشد.

اینجا مراجعات بیماران ۲ برابر شده است

هوا که سردتر می‌‎شود و دود غلیظ که خودش را بیشتر از قبل روی تن شهر می‎‌‌‌اندازد، پرستاران اورژانس‌ها خودشان را آماده افزایش مراجعه بیماران می‌کنند؛ بخصوص بیماران مبتلا به عارضه‌های قلبی یا بیمارانی با علائم تنفسی. تعداد مراجعات این بیماری‌ها در روزهایی که شاخص آلودگی هوا می‌رود، متناسب با همین بالا رفتن شاخص، افزایش پیدا می‌کند. 

پرستار جوان بیمارستان بقیه‌الله می‌گوید که در روزهایی که وضعیت آلودگی هوای پایتخت به رنگ قرمز درمی‌آید، تعداد مراجعین ۲ برابر می‌شود. این پرستار سرگرم رسیدگی به یک بیمار است؛ مرد میانسالی که از مشکلات تنفسی، تنگی نفس و فشار در قفسه سینه، شکایت دارد. او می‎‌‌گوید که در بعضی از روزهای آلوده، تعداد مراجعین آن قدر زیاد می‌‎شود که حتی تخت خالی و دستگاه تنفسی برای پذیرش کم می‌آید.

این پرستار توضیح می‌‎دهد که بیشتر مراجعینش، افراد بالای ۷۰ سالی هستند که بیماری زمینه‌‎ای هم دارند. مراجعه بیماران بدحال تنفسی، عموما صبح‌ها از ساعت ۱۰ و ۳۰ دقیقه شروع می‌شود و بعدازظهرها که غلظت آلودگی افزایش پیدا می‎‌‌کند، بیشتر هم می‌‎شود. پرستار بیش از این نمی‌تواند حرف بزند، بیمار جدیدی آورده‌اند و او باید به بیمارانش برسد. 

بیرون محوطه کوچک بیمارستان، راننده‌های آمبولانس ایستاده‌اند و گفت‌وگو می‌کنند، از آن‌ها درباره تعداد بیماران حاد تنفسی که این روزها به بیمارستان می‎‌‌آورند، می‌پرسیم و می‌‎گویند که روزی ۴، ۵ بیمار را به بیمارستان می‎‌‌رسانند. یکی از راننده‌‎ها توضیح می‌‎دهد که هم بیمار حاد تنفسی دارد و هم بیمار مبتلا به آنفلوآنزا و تفکیک این دو کمی برایش سخت است، اما تاکید می‌‎کند که در هر صورت، در روزهایی که هوا آلوده‌تر است، تعداد بیماران با علائم تنفسی‌‎اش هم بیشتر می‌شود.

از اورژانس بیمارستان که بیرون می‎‌آییم، ابر غلیظ، همچنان سایه خود را روی سر شهر انداخته است و دودی شبیه به مه، هنوز بالای شر شهر است و سرفه و تنگی نفس را به جان شهروندان انداخته است. بازهم یاد صحبت‌های حسین کرمانپور می‌افتادیم که تاکید داشت افزایش میزان مراجعه به بیمارستان‌ها در روزهایی که شاخص آلودگی هوا بالا می‌رود، فقط مخصوص تهران نیست و در سایر شهرهای آلوده هم وضع همین است.

منبع: دیده‌بان ایران