وعده رایگان شدن سرویس دانش‌آموزان معلول هنوز محقق نشده است/ در برخی مدارس استثنایی، از خود دانش‌آموزان برای آموزش دادن یکدیگر استفاده می‌شود
با وجود این که آن‌دسته از پذیرفته‌شدگان آزمون استخدامی آموزش و پرورش که از پس مصاحبه‌های سخت این وزارتخانه برآمده‌اند، جذب مدارس مختلف در سطح کشور شده‌اند، اما هنوز هم معضل کمبود معلم در مدارس استثنایی حداقل در برخی مناطق ایران وجود دارد. همین مساله باعث شده است که برخی معلمان این مدارس، بعضا از خود دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه برای آموزش دادن به یکدیگر استفاده کنند. همچنین با وجود وعده‌های مکرر مسئولان آموزش و پرورش و شهرداری تهران برای رایگان شدن سرویس مدارس استثنایی، همچنان در برخی نقاط پایتخت، بودجه لازم به مدارس تخصیص داده نشده و مدیران مدارس از والدین خواسته‌اند که فعلا هزینه‌های سرویس را بپردازند تا شاید بعد از تخصیص بودجه احتمالی در ماه‌های بهمن و اسفند، این پول به خانواده‌ها بازگردانده شود.
دیده‌بان ایران؛ لیلا شوقی: شاید پر بی‌راه نباشد اگر بگوییم که بیش از ۱۰۵ هزار مشکل برای بیش از ۱۰۵ هزار دانش‌آموز دارای نیازهای ویژه در کشورمان وجود دارد، حالا که یک ماه و نیم از سال تحصیلی جدید گذشته، برای این دانش‌آموزان هم زنگ مدرسه به صدا درآمده است، اما امسال مشکلاتی ریز و درشت، پیش پای آن‌ها قرار دارد. با این که حجت‌الله الماسی، رئیس قبلی سازمان آموزش و پرورش استثنایی قول داده بود که در سال تحصیلی جدید، سرویس‌های مدارس استثنایی رایگان باشد، اما هنوز بسیاری از دانش‌آموزان در رفت‌وآمد از خانه به مدرسه و بالعکس با مشکلات زیادی روبهرو هستند؛ مشکلاتی که برخی از دانش‌آموزان را مجبور به ترک تحصیل یا درس خواندن از راه دور کرده است.
کمبود معلم و متخصص فیزیوتراپ و کمبود مشاورهای مورد نیاز در مدارس استثنایی نیز از جمله دیگر مشکلات دانش‌آموزان با نیازهای ویژه است؛ دانش‌آموزانی که در ۱۷۵۰ مدرسه استثنایی موجود در سطح کشور و در ۶ گروه معلولیتی شامل آسیب‌های بینایی، معلولیت‌های جسمی و حرکتی، طیف اوتیسم، چند معلولیتی و کم‌توان ذهنی، مشغول به تحصیل هستند. البته به این آمار باید ۲۵ هزار معلم را هم اضافه کرد که در این مدارس تدریس می‌کنند. این‌ها آمار و ارقام است و اگر پای صحبت‌های خانواده‌های دانش‌آموزان استثنایی و معلمان آن‌ها بنشینیم، خواهیم دید که به تعداد دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه و البته به تعداد معلمانی که به آن‌ها درس می‌دهند، می‌توان مشکل در حوزه آموزش استثنایی کشورمان پیدا کرد.
مشکل همیشگی معلمان مدارس استثنایی
قانون سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور می‌گوید که به ازای هر ۴ دانش‌آموز دارای نیازهای ویژه، باید یک معلم به‌کار گرفته شود. هرچند که با یک حساب سرانگشتی و تقسیم تعداد دانش‌آموزان به تعداد معلمان، به عدد ۴.۲ می‌رسیم، اما به گفته مجید قدبیگی، معلم مقطع ششم یک مدرسه استثنایی در شهر اراک، این نسبت برای او و کلاسش رعایت نمی‌شد. قدبیگی برای خبرنگار دیده‌بان ایران تعریف می‌کند که ۸ دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه در کلاسش دارد. این البته فقط مشکل او نیست، مجید می‌گوید: «هرکدام از دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه، به خاطر جنس معلولیت‌شان دارای یک سطح از یادگیری و آموزش‌پذیری‌اند و در برخی از مواقع همسطح نبودن دانش‌آموزان در یک مقطع تحصیلی، کار آموزش را برای معلمان سخت می‌کند.»
البته بعضی معلمان مدارس استثنایی برای حل این مشکل به یک راه‌حل رسیده‌اند، مثل قدبیگی که به گفته خودش، مانند بسیاری از همکارانش از خود دانش‌آموزان برای آموزش آن‌ها استفاده می‌کند. به این شکل که او و همکارانش از دانش‌آموزانی که سطح هوش بالاتری دارند یا آموزش‌پذیرتر هستند، می‌خواهند تا به دانش‌آموزان دیگر که توانایی یادگیری کمتری دارند، آموزش دهند. البته که این کار، باعث ایجاد مسئولیت برای دانش‌آموزان می‌شوند، اما در عین این که اصل مهربانی و کمک به یکدیگر را به کودکان می‌آموزد، نوعی فرار مسئولان آموزش و پرورش از مسئولیت لزوم جبران کمبود معلمان مدارس استثنایی در برخی نقاط کشور نیز به حساب می‌آید.
معلمانی که بدون آموزش‌های ویژه به مدارس استثنایی می‌روند
این اما تنها مشکل معلمان دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه نیست، محسن باقری، مدیر مدرسه استثنایی یکی از شهرهای مرکزی کشور اگرچه می‌گوید که حداقل در مدرسه او، مشکل کمبود معلم وجود ندارد، اما تاکید دارد بعضی از معلمانی که از طریق آزمون استخدامی اخیر آموزش و پرورش وارد مدارس استثنایی شده‌اند، دوره آموزشی لازم را طی نکرده‌اند. آن‌طور که او به خبرنگار دیده‌بان ایران می‌گوید، بعد از آزمون استخدامی اخیر، تعداد زیادی معلم جذب مدارس استثنایی شدند، اما به دلیل عجله آموزش و پرورش در جبران کمبود معلمان مدارس استثنایی، قرار شد که دوره تخصصی مود نیاز برای تدریس در این مدارس را به صورت ضمن خدمت طی کنند که همین مساله می‌تواند آسیب‌هایی را برای دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه به همراه داشته باشد.
باقری در توضیح بیشتر در این زمینه می‌گوید: «معلمان مدارس استثنایی باید بلند باشند که چطور با هر دانش‌آموز دارای نیازهای ویژه برخورد کنند، در واقع، الگوی رفتاری و آموزشی برای هر دانش‌آموز بسته به نوع نیاز ویژه او متفاوت است و حتما گذراندن دوره تخصصی برای معلمان تازه استخدام‌شده، می‌تواند به ارتقای کیفیت آموزش کمک کند و قطعا بهتر است که معلمان این دانش‌آموزان پیش از این که به صورت رسمی کار خود را در مدارس استثایی شروع کنند، دوره آموزشی را بگذرانند.» او البته معتقد است که تمام معلمان دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه از جمله معلمان تازه‌وارد، شکیبایی خاصی را در کار با این دانش‌آموزان به خرج می‌دهند و همگی با عشق در مدارس استثنایی کار می‌کنند.
کمبود کادر تخصصی در مدارس استثنایی
یکی دیگر از کمبودهای مدارس استثنایی اما کمبود کادر تخصصی لازم برای رسیدگی به دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه در کنار معلمان است؛ زیرا قرار است که مدارس استثنایی نه‌تنها محلی برای آموزش این فرزندان، بلکه محلی برای ارتقای سطح کیفیت زندگی آن‌ها هم باشد؛ به همین دلیل است که مدارس استثنایی باید از کاردیوگرافی، استخر، فیزیوتراپی و اتاق مشاوره برخوردار باشند؛ امکاناتی که شاید در برخی مدارس استثنایی کشور وجود داشته باشد، اما کادر تخصصی لازم برای بهره بردن از این امکانات و ارائه خدمت به دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه در سطح کشور اندک است.
باقری به عنوان مدیر یکی از مدارس استثنایی یکی از استان‌های مرکزی کشور در این زمینه می‌گوید: «امکانات هست، اما متخصص کاردیوگراف، فیزیوتراپ و مشاوری نیست تا با بچه‌ها کار کند و این باعث شده است تا بسیاری از دستگاه‌های تخصصی در مدارس استثنایی خاک بخورند و هیچ کسی هم نباشد که از آن‌ها استفاده کند.» البته قدبیگی که معلم یک مدرسه استثنایی در شهر اراک است، توضیح می‌دهد که «معلمان با کمک والدین بچه‌ها، از برخی امکانات موجود در مدارس برای دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه استفاده می‌کنند، اما کار کردن زیر نظر متخصص حتما می‌تواند برای آن‌ها مفیدتر باشد.»
معضل سرویس و خطر ترک تحصیل دانش‌آموزان استثنایی
حجت‌الله الماسی، رئیس سابق سازمان آموزش و پرورش استثنایی روز دوم مهر ۱۴۰۳ در آخرین روزهای حضور خود در این سازمان یک خبر خوش داد؛ او اعلام کرد که با حمایت دولت و برای اولین بار، سرویس دانش‌آموزان مدارس اسثنایی به صورت رایگان انجام می‌شود. او البته به کمک خیرین و شهرداری‌ها هم اشاره کرد و قول داد که دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه در هر شهری که باشند، حتما در طول سال تحصیلی ۱۴۰۳.۱۴۰۴ با سرویس رایگان به مدرسه بروند. البته در کنار او، مسئولان شهرداری تهران هم قول دادند که حداقل در پایتخت، این وعده حتما عملیاتی شود، اما درد دل خانواده‌های دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه با خبرنگار ما نشان می‌دهد که این وعده هنوز حتی در تهران به طور کامل به ثمر ننشته است.
فاطمه رنجبر، مادر سیما که دختری نابیناست و در تهران زندگی می‌کند، در این زمینه برای خبرنگار دیده‌بان تعریف‌کند که «سرویس‌ها باید در سامانه وزارت آموزش و پرورش ثبت‌نام کنند تا بتواند به عنوان سرویس مدارس استثایی فعالیت کنند، اما به خاطر هزینه‌هایی که وجود دارد، هنوز سرویسی حداقل برای مدرسه دختر من، ثبت‌نام نکرده است.» والدینی مثل او حرف رئیس سابق سازمان آموزش و پرورش استثنایی را باور کرده‌اند و معتقدند که نباید برای سرویس مدارس پولی دهند و مدارس هم می‌گویند که بهتر است والدین فعلا هزینه سرویس را پرداخت کنند تا بعد از تخصیص بودجه، شاید در بهمن و اسفندماه، هزینه‌های سرویس به آن‌ها بازگردانده شود.
رنجبر توضیح می‌دهد که این مساله، تنها مشکل سیما، دخترش نیست و او یک پسر هم دارد که به صورت مادرزادی دارای معلولیت است. رنجبر می‌گوید که هزینه سرویس مدرسه سیما حداقل ماهی یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است و برادرش هم برای رفتن به مدرسه باید حداقل ماهی یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان پرداخت کند و تامین این هزینه بیش از ۳ میلیون تومانی برای این خانواده که پدر آن کارگر است، بسیار دشوار است. رنجبر می‌گوید که پیش از این، پدر خانواده، بچه‌ها را با موتور به مدرسه می‌رساند، اما حالا موتور هم خراب شده است و بعضی از روزها، یکی از همسایه‌ها از سر محبت بچه‌ها را به مدرسه می‌رساند.
هیچ راننده‌ای حاضر نیست دانش‌آموزان معلول را کول کند
زندگی برای علی، دانش‌آموز حرکتی تهرانی هم بر وفق مراد نیست، او امسال به صورت حضوری در مدرسه حاضر نمی‌شود و معلمش لطف می‌کند و به او به صورت آنلاین آموزش می‌دهد. مادر علی می‌گوید که سال گذشته، برادر بزرگترش، او را از طبقه سوم کول می‌کرد و با خودروی شخصی‌اش به مدرسه می‌برد، حالا اما برادرش ازدواج کرده است و مجبور به زندگی در شهر دیگری شده است.
مادر علی برای خبرنگار دیده‌بان ایران تعریف می‌کند: «هیچ راننده‌ای حاضر نیست، هر روز سه طبقه پله‌ها را بالا بیاید و فرزندش را کول کند و او را در خودرو بگذارد. همین مشکل باعث شده است که علی در خانه بماند و به صورت آنلاین تحصیل کند.» حضور نداشتن در مدرسه و درس خواندن از راه دور اما مشکلات خاص خودش را دارد، بخصوص که بعضی از درس‌ها باید با وسایل ویژه آموزش داده شود و علی خیلی از مباحث را متوجه نمی‌شود و مادرش می‌بیند که هر روز به‌سختی درس‌ها را یاد می‌گیرد و نمی‌گیرد.
به همه این مشکلات باید معضل ثبت‌نام نشدن برخی دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه در مدارس که البته امسال به صورت جدی حتی برای دانش‌آموزان فاقد معلولیت نیز وجود داشت را نیز اضافه کرد. مریم موسوی، مادر آیه که یک دختر ناشنوا است، می‌گوید که پیش از شروع سال تحصیلی جدید، هر چه تلاش کرده است، نتوانسته در سایت ثبت‌نام، دخترش را نام‌نویسی کند. درن‌هایت و بعد از تلاش‌های بی‌اندازه، مدیر مدرسه این دختر، بعد از یک هفته اجازه داد تا آیه پشت میز مدرسه بنشینند و حداقل از درس خواندن عقب نیفتد، اما مشکل ثبت‌نام هنوز وجود دارد و بعد از گذشت یک ماه و نیم، هنوز هم موسوی در تلاش است تا دخترش را در سامانه ثبت‌نام کند؛ تلاش‌هایی که همچنان به ثمر ننشسته است.
منبع: سایت دیده‌بان ایران
