ایران با پدیده گنبد گرمایی روبرو شد/ گنبد گرمایی چگونه شکل می‌گیرد؟

به گزارش سایت دیده بان ایران؛  امواج گرمایی به‌عنوان یکی از مهلک‌ترین خطرات طبیعی، خطرات قابل‌توجهی را به همراه دارد. تاثیر این مواج گرمایی بر زندگی انسان‌ها و محیط‌زیست اغلب دست‌کم گرفته می‌شود. اما آنچه مسلم است تغییرات آب و هوایی ناشی از گازهای گلخانه‌ای که به دنبال سوزاندن سوخت‌های فسیلی ایجاد شده‌اند، موج گرما را طولانی‌تر، شدیدتر و دنباله‌دارتر می‌کند.

گنبد گرمایی به‌عنوان یک پدید آب‌وهوایی متشکل از گرمای شدید شناخته می‌شود که وقتی به وجود می‌آید که اتمسفر، هوای گرم را به‌گونه‌ای به دام می‌اندازد که گویی توسط یک درپوش یا کلاه محدود شده است.

گنبدهای گرمایی زمانی اتفاق می‌افتند که شرایط جوی با فشار بالا و قوی برای مدت زمان غیرمعمول بیش از دو روز ثابت می‌مانند و از همرفت و بارندگی جلوگیری می‌کنند و هوای گرم را در یک منطقه به دام می‌اندازند. این می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که از آن جمله می‌توان به ناهنجاری‌های دمای سطح دریا و تاثیر پدیده «النینو» اشاره کرد. الگوهای هوای بالای جو کندتر حرکت می‌کند که توسط هواشناسان به‌عنوان «بلوک امگا» نامیده می‌شود.

موج گرمایی که به دنبال پدیده «گنبد گرمایی» رخ می‌دهد، یک موج گرماست که یک دوره طولانی هوای بسیار گرم هم در طول روز و هم در طول شب ادامه‌دار است. این رویداد خطرناک طبیعی می‌تواند پیامدهای اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی گسترده‌ای داشته باشد و نیز سلامت و رفاه انسان را به‌شدت به خطر بیندازد.

شرایط بسیار گرم و مرطوب می‌تواند کشنده باشد؛ چراکه بر تنظیم حرارت بدن انسان تاثیر می‌گذارد. فرآیندی که دمای داخلی بدن را به‌رغم عوامل خارجی به‌طور ایده‌آل بین 36.5 تا 37.5 درجه سانتیگراد ثابت نگه می‌دارد. به عبارت دیگر، زمانی که حد آستانه دمایی (دمای 35 درجه سانتیگراد) برای بدن مشخص شود، تعریق برای خنک کردن بدن کافی نخواهد بود. تحقیقاتی که در سال 2021 منتشر شد نشان داد که تقریبا 489 هزار نفر بین سال‌های 2000 تا 2019 میلادی در دنیا بر اثر گرما جان باخته‌اند.

در آمریکا، موج گرما طی سه دهه گذشته کشنده‌ترین رویداد آب‌وهوایی بوده است. در سایر نقاط جهان هم گرمای شدید منجر به مرگ‌ومیر شمار زیادی از افراد شده است. آمارها نشان می‌دهد که تنها در اروپا، بیش از 60 هزار نفر در تابستان 2022 بر اثر فشار ناشی از گرما جان خود را از دست دادند. در این قاره که سریع‌ترین گرمایش جهان را داراست در دو دهه گذشته با رشد حدود 30 درصدی آمار مرگ‌ومیر مواجه شده است.

به‌تازگی گرما ده‌ها هزار نفر را در کشورهای جنوب شرقی آسیا ازجمله تایلند و بخش‌هایی از آمریکا را به کام مرگ کشاند. در مکه نیز بیش از 1300 زائر طی مراسم حج سالانه جان خود را به دلیل گرمای شدید از دست دادند.