زبانی که در حال فراموشی است و وعده هایی که عملی نمی شود/ کارشناس رشته ادبیات در گفت و گو با دیده بان ایران؛ باید به داد زبان مادری رسید

به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری و تحلیلی دیده بان ایران؛ روز ۲۱ فوریه از طرف یونسکو در سال ۱۹۹۹  به منظور کمک به تنوع زبانی و فرهنگی  به عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری شده‌است. 

گفته می شود دلیل نامگذاری این روز از زمانی آغاز شد که در سال ۱۹۵۲ دانشجویان دانشگاههای مختلف شهر داکا پایتخت امروزی کشور بنگلادش که در آن زمان پاکستان شرقی نامیده می‌شد و هنوز مستقل نشده بود، از جمله دانشجویان دانشگاه داکا و دانشکده پزشکی آن تلاش جهت ملی کردن زبان بنگالی به عنوان دومین زبان پاکستان (در کنار زبان اردو) تظاهرات مسالمت آمیزی در این شهر براه انداختند که به دنبال این حرکت دانشجویان، پلیس به آنها تیراندازی کرده عده‌ای از آنها را کشت.

 بعد از استقلال بنگلادش از پاکستان و به درخواست این کشور، برای اولین بار سازمان یونسکو در ۱۷ نوامبر سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ نوامبر (برابر با دوم و گاهی اول اسفند) را روز جهانی زبان مادری نامید و از سال ۲۰۰۰ این روز در بیشتر کشورها گرامی داشته می‌شود و برنامه‌هایی در ارتباط با این روز برگزار می‌گردد.

اما کشور ما ایران هم از جمله کشورهایی است که در آن مردم از زبان و گویش های مختلف در آن زندگی می کنند و آنگونه که در اصل 15 قانون اساسی اشاره شده؛ استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس در کنار زبان فارسی آزاد است. 

به گزارش دیده بان ایران؛ حسن روحانی رییس جمهوری هم از همان روزهای اول انتخابات ریاست جمهوری وعده داد تا به منظور اجرای اصل 15 قانون اساسی، زبان مادری ایرانیان در مدارس و دانشگاه‌ها تدریس شود. او البته چند ماه بعد از ریاست جمهوری‌اش در سخنرانی خود در مهاباد اعلام کرد: «مراکزی در کردستان، آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل و... تأسیس شود که مردم بتوانند زبان مادری خود را بخوبی بیاموزند و در این راستا با وزارت آموزش و پرورش در حال مذاکره هستیم تا اصل ۱۵ قانون اساسی در کشور اجرا شود.» در همان روزها وزیر آموزش و پرورش سابق بارها و بارها درباره اهمیت زبان مادری در مدارس سخن گفت. علی اصغر فانی وزیر پیشین آموزش و پرورش از تشکیل «اتاق فکر» برای بررسی جزئیات تدریس زبان‌های مادری در استان‌های مختلف کشور در آموزش و پرورش خبر داده بود و اعلام کرد: «برای اجرایی شدن زبان مادری، کمیته‌ای را در استان ها تشکیل داده‌ایم تا به این بحث رسیدگی کنند.»

اما با این حال بسیاری از کارشناسان ادبیات و زبان اعتقاد دارند که مجموعه این کارها تاکنون مثمر ثمر نبوده و متاسفانه روز به روز گویش ها و زبان های مادری ایران در حال نابودی است.

اسماعیل امینی، نویسنده و استاد برجسته ادبیات در پاسخ به این  سوال که چرا تاکنون آنگونه که باید دستگاه های مربوطه اهمیتی برای زبان مادری قائل نشدند، به دیده بان ایران گفت: 

لهجه و گویش های مختلف در بسیاری از پژوهش سراها و دانشگاه ها انجام شده است و در خصوص رواج دادن گویش های مختلف کارهای بسیار مفیدی در کشور انجام  داده شده و لهجه های مختلف در کشور برای ایرانیان بسیار حائز اهمیت بوده و تقریبا تمامی پژوهشکده ها به این امر، بسیار توجه ویژه ای دارند و گویش های محلی ایران برای ما بسیار با ارزش است.

وی با انتقاد به کمرنگ شدن نقش خانواده ها در آموختن زبان مادری به فرزندان هم اضافه کرد: وقتی خانواده ها از شهرهای کوچک به کلانشهرها مهاجرت می کنند به طور طبیعی ادبیات صحبت کردن روزمره و لهجه شان هم تغییر می کند. از طرفی در رسانه های ارتباط جمعی هم فقط زبان فارسی مورد استفاده قرار می گیرد و به همین علت در طول این سالها گویش و لهجه های محلی از بین می رود و فرزندان نسل های آینده زبان مادری را اصلا آموزش نمی بینند که امید داریم  والدین در آینده گویش های مختلف کشور را از کودکی به فرزندان خود آموزش بدهند و اجازه ندهند زبان های محلی از بین برود.

امینی با اشاره به این موضوع که گویش و زبان های مختلف به طور کارشناسی  آموزش داده نمی شود ادامه داد: خانواده ها خیلی علاقه مند نیستند که زبان غیر فارسی را به فرزندان خود آموزش بدهند به این دلیل زبان های محلی در کشور خیلی شنیده نمی شود.

این استاد دانشگاه همچنین در پایان خاطرنشان کرد:  اگر هنرهایی همچون موسیقی، تئاتر و سینما به گویش و لهجه های مختلف می پردازد و تنوع زبانی را در برنامه های خود قرار می دهند، به نظر بنده امری مثبت و قابل ستایش است.