۹۹ یا ۱۰۰ درصد تالاب خشک است

به گزارش سایت دیده بان ایران؛ حسین اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با اشاره به اینکه متاسفانه در چند سال اخیر تالاب گاوخونی حقابه‌ای دریافت نکرده و بارندگی‌های اخیر هم تاثیر چندانی در وضعیت این تالاب نداشته است، اظهار کرد: شاید در حد ۹۹ یا ۱۰۰ درصد تالاب خشک است و فقط بخشی از نیمه شمالی آن در لایه‌های زیرین مرطوب است، وگرنه تالاب خشک است، چون حقابه‌ای دریافت نکرده و تاکنون بارندگی قابل توجهی که ایجاد روان‌آب سطحی کند نیز در منطقه رخ نداده است.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان شرایط تالاب گاوخونی را بحرانی دانست و گفت: تالاب گاوخونی در پائین‌ترین نقطه حوضه آبریز زاینده‌رود واقع شده و طی تقریبا ۲۰ سال اخیر، حقابه واقعی دریافت نکرده است. در نیمه دوم سال ۹۸ مقدار مختصری آب به تالاب رفت ولی اصلا مطابق با نیازهایش نبود و می‌توان گفت هیچ حقابه‌ای دریافت نکرد.

وی افزود: به طور میانگین بین ۱۰۰  تا ۲۵۰ میلی‌متر بر ثانیه نیز پساب و آب‌های کشاورزی به تالاب رسیده که در بهبود وضعیت تالاب اصلا موثر نیست و حداقل است، درحالی که حقابه تالاب از بارش‌ها به صورت میانگین بر اساس مطالعات دانشگاهی، ۱۷۶ میلیون متر مکعب در سال محاسبه شده است، اما از این مقدار هیچ حقابه‌ای به تالاب گاوخونی نرسیده و شرایط تالاب به سمت خشکی صد در صد و کامل رفته است. از طرف دیگر، باز و بسته شدن رودخانه در زمانی که آب برای کشاورزی باز بود تا سد رودشتین می‌رسد که ۸۵ کیلومتر تا  تالاب گاوخونی فاصله دارد، و از آنجا وارد کانال‌های کشاورزی می‌شد، یعنی عملا از سد رودشتین آبی به سمت تالاب نمی‌رفت.

اکبری ادامه داد: محلی که آب به تالاب گاوخونی می‌رسد ایستگاه هیدرومتری شاخه کنار است، براساس شاخص‌های آن بین ۱۰۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر آب یا پساب در تابستان کمتر و در فصل پاییز یا زمستان که تبخیر کمتر است بیشتر، پساب یا آب‌های کشاورزی جاری بوده، وگرنه عملا هیچ آبی به تالاب نرسیده است. بنابراین خشکی زاینده‌رود، در واقع خشکی صد در صدی تالاب گاوخونی را در پی دارد، چرا که تالاب گاوخونی آورده دیگری از نظر جریان‌های سطحی ندارد.

وی تصریح کرد: مطالعات دانشگاه نشان می‌دهد که حتی اگر وضعیت بارش‌ها هم خوب شود، سایر جری‌انهای سطحی(به غیر از زاینده رود) آن هم به شرط شکل‌گیری سیلاب، فقط ۴ درصد می‌تواند در حیات تالاب گاوخونی موثر باشد و می‌توان گفت حیات گاوخونی به طور صد در صد به جاری بودن زاینده رود بستگی دارد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان با اشاره به اجرای طرح‌های پژوهشی و پایشی و پروژه‌های اجرایی در خصوص تالاب گاوخونی از سوی این اداره کل، گفت: محیط زیست در تمام سطوح مختلف استانی و ملی پیگیر حقابه این تالاب بوده است. طرح جامع احیای رودخانه زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی در دستور کار قرار گرفته و پیش نویس این طرح در حال آماده شدن است تا هماهنگی‌های بین بخشی و بین دستگاه‌های مختلف انجام شود، ضمن اینکه احیای رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی به یک مطالبه عمومی تبدیل شده است. مدیریت استان هم به شدت دنبال این موضوع هستند تا پیش نویس این طرح تدوین و به ستاد هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور ارجاع شود. با تصویب این طرح، یک نقشه راه و مسیر درست و مشخص و اقداماتی که مورد نیاز است به‌صورت یک سند تصویب می‌شود تا در جهت حفظ و احیای تالاب و زاینده رود باشد.

وی با اشاره به اینکه در ۴ تا ۵ سال اخیر، طی ۴ پروژه مختلف از سد رودشتین تا تا نزدیک تالاب گاوخونی را در حدود ۷۱ کیلومتر، به صورت غیرپیوسته و براساس اولویت‌ها، لای روبی بستر انجام دادیم و به‌منظور رفع و برداشتن موانع و تسهیل جریان این کار صورت گرفت. این پروژه هایی که اجرا شده باعث شد حداقل آب کشاورزی و پساب موجود به سمت تالاب جاری شود تا درصدی بتواند قسمت‌های شمال تالاب را رطوبت‌بخشی کند. این کار اقدام موثری بوده که مقداری رطوبت تالاب را حفظ کند و تا حدی از تبدیل شدن به کانون گرد و غبار جلوگیری کند.

اکبری ادامه داد: اگر پرندگان از نظر تعداد و تنوع در تالاب گاوخونی کم شده‌اند به دلیل خشکی تالاب است و به زهاب و پساب ربطی ندارد، اتفاقا در قسمتی که رطوبت وجود دارد می‌توان پرندگان را دید و این نشان می‌دهد که پساب و زهاب، اگرچه جای حقابه را نمی‌گیرد، اما در مسیری که به سمت تالاب می‌رود مقداری پالایش و تصفیه طبیعی انجام می‌شود و زیست بوم آبی آنجا را از مرگ صد در صد نجات می‌دهد، چون اگر همین رطوبت هم نبود پرندگان نبودند، اگرچه به تعداد و تنوع گذشته نیست.

به گفته وی، وقتی در بستر رودخانه آب جاری نباشد، بر اثر تبدیل پوشش گیاهی و موانعی که ایجاد می‌شود، حتی اگر آبی رهاسازی شود به تالاب نمی‌رسد، بنابراین به منظور تسهیل جریان و رفع موانع، لایروبی صورت گرفت که پروژه‌ای بسیار موثر بود، ضمن اینکه به‌صورت کلی بستر زاینده رود نیز نیاز به لایروبی اساسی دارد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان با تاکید بر اینکه باید ذخیره آبی باشد تا آب به تالاب گاوخونی برسد، تصریح کرد: آب شرب اولویت اصلی است که باید تامین شود، تالاب گاوخونی هم آورده دیگری جز زاینده‌رود ندارد، بنابراین تلاش می‌شود از طریق احیای زاینده‌رود و پایداری جریان آب در زاینده‌رود، تالاب گاوخونی هم احیا شود.

وی با بیان اینکه برای آبرسانی به تالاب گاوخونی اول باید آبی وجود داشته باشد، افزود: آبرسانی از جای دیگر آن هم با کانال ممکن نیست. در گذشته که بارندگی‌ها شدید می‌شد از طریق یک رودخانه سطحی و خشکی که در استان فارس وجود دارد سیل از سمت جنوب تالاب به گاوخونی می‌آمد، اما به تدریج بر اثر خشکسالی و احداث سد ایزدخواست و برداشت‌های در مسیر، دریافت قابل توجهی از این طریق نیز برای تالاب وجود ندارد.

اکبری خاطرنشان کرد: طبق قانون حفظ اکوسیستم‌های تالابی، محیط زیست بنا به تعاریفی که دارد اقداماتی برای احیای تالاب گاوخونی انجام داده است. از جمله اجرای طرح‌های پژوهشی و تهیه بانک اطلاعات پایه که در این راستا چندین پروژه پژوهشی در چند سال اخیر انجام داده‌ایم، ۴ پروژه لایروبی و ۳ پایش از جمله غبارسنجی و غبارریزی منطقه انجام داده‌ایم و ایجاد دوربین‌های بر خط برای حفاظت از تنوع زیستی تالاب از جمله اقدامات انجام شده از این محل است.

وی طرح جامع احیای زاینده رود که در دست تهیه است را راهکار اصلی برای نجات تالاب گاوخونی دانست و گفت: اگر این طرح در ستاد هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور به تصویب برسد، طرح و سندی است که براساس آن بودجه‌هایی که دستگاه‌های مختلف نیاز دارند احصا و اقدامات جهت پایداری جریان زاینده رود و نجات و احیای تالاب گاوخونی شروع می‌شود.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان در خاتمه خاطرنشان کرد: در حال تلاش هستیم هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف در استان به وجود آید و طرح جامع احیای زاینده‌رود هر چه زودتر کلید بخورد و به ستاد هماهنگی مدیریت تالاب‌های کشور ارجاع شود، چراکه تصویب این طرح  نقشه راهی است که براساس مدل مشخص و طی یک بازه زمانی می‌توان در جهت حفظ و احیای تالاب گاوخونی تلاش کرد.