بیش از دو میلیون نفر در زون فرونشست زمین در اصفهان قرار دارند

به گزارش سایت دیده بان ایران مطابق آمار اداره کل نوسازی، حدود ۳۴ مدرسه و طبق گزارش استانداری اصفهان، ۱۰۰ مدرسه آسیب‌دیده در اثر فرونشست در استان اصفهان شناسایی شده‌اند، این درحالی است که دو هفته از سال تحصیلی جدید می‌گذرد و شاهد بلاتکلیفی مدارس درگیر فرونشست زمین در اصفهان هستیم.

حدود دو هفته از آغاز سال تحصیلی جدید می‌گذرد و همچنان شاهد نگرانی‌ها برای تعیین تکلیف مدارسی که درخطر فرونشست قرار دارند، هستیم و هنوز وضعیت این مدارس نامشخص است. مطابق آمار موجود در شهر اصفهان با جمعیت بیش از دو میلیون نفر، بیش از ۲۵۸ مدرسه در زون فرونشست زمین قرار دارند.

باوجودی که اصفهان تنها شهر درگیر با فرونشست زمین در کشور نیست، اما آنچه نگرانی‌ها را بیشتر کرده، امروز این پدیده به منطقه شهری آن نفوذ کرده و علاوه بر زیرساخت‌ها و تأسیسات درگیر، مدارس اصفهان نیز به لیست بخش‌های درخطر فرونشست زمین اضافه شده است.

به گفته مدیرکل سازمان زمین‌شناسی اصفهان، از ۳۵ دشت واقع در استان اصفهان ۲۷ دشت ممنوعه است که ۱۰ دشت از این ۲۷ دشت ممنوعه بحرانی است. تنها هشت دشت آزاد در اصفهان وجود دارد که بیشتر در مناطق شرقی استان است. در این هشت دشت آزاد نیز به دلیل کیفیت بسیار پایین آب آبخوان‌ها و یا حفر چاه‌ها که عامل اصلی از بین رفتن آبخوان‌ها است فرونشست کمی مشاهده می‌شود.

اسلامی معتقد است که زمین‌های کشاورزی، ساختمان‌ها و زیرساخت‌های شهری و ابنیه‌های تاریخی و حتی مدارس مستقیماً تحت‌تاثیر فرونشست در استان اصفهان قرار گرفته‌اند.

پس از همه‌گیری کرونا و دو سال آموزش مجازی، امسال باوجودی که مدارس حضوری شده است، اما اکنون آموزش دانش‌آموزان این‌چنین تحت‌الشعاع فرونشست زمین قرارگرفته‌اند.

به اعتقاد کارشناسان، فرونشست زمین شهرها و روستاها را نسبت به زلزله آسیب‌پذیرتر می‌کند، ازاین‌رو احتمال زلزله در مدارسی که ساختمان آن‌ها تحت تاثیر فرونشست زمین قرار گرفته اما تخلیه نشده به دلیل حضور دانش آموزان، خبر از فاجعه‌ای تلخ می‌دهد.

وضعیت بحرانی مدارس به دلیل پیشروی فرونشست زمین به‌گونه‌ای است که چند ماه پیش استاندار اصفهان خبر از تخلیه ۱۰۰ مدرسه در این استان به دلیل فرونشست زمین داد. گفته می‌شود که بیشتر این مدارس ساختمان‌های فرسوده و فاقد استحکام کافی بوده‌اند و بخش زیادی از دانش‌آموزانی که در آن مشغول به تحصیل بوده‌اند از اقشار کم‌درآمد و فرودست هستند.

۳۷۱ مرکز آموزشی اصفهان در زون فرونشست زمین

مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی چندی پیش در مصاحبه‌ای اعلام کرد که بالغ بر ۳۷۱ مرکز آموزشی در اصفهان در زون فرونشست زمین قرار دارد. این مراکز شامل دانشگاه، مدرسه و مؤسسات آموزش عالی می‌شود. از این تعداد ۲۵۸ مورد آن مدرسه است. چنین آماری را در شهرهای دیگر نداریم. برخی از این مدارس قدیمی هستند که با وقوع فرونشست زمین، این مدارس بیشتر آسیب می‌بینند.

به گفته علی بیت‌اللهی، نرخ فرونشست زمین در خراسان و تهران بالاتر است، اما از آنجاکه این پدیده در محدوده شهری کلانشهر اصفهان قرار دارد، خطر در اصفهان حادتر از سایر نقاط کشور است.
او توضیح می‌دهد که حدود یک‌میلیون و ۲۵۰ هزار نفر در مناطق شهری و در زون‌های فرونشست زمین ساکن هستند. ازجمله این مناطق شهری می‌توان به منطقه ۸ و ۱۰ اشاره کرد و به عبارتی حدود نیمی از جمعیت از اصفهان در خطر این پدیده هستند. از سوی دیگر حدود ۱۳۰ هزار واحد مسکونی در اصفهان در زون فرونشست زمین قرار دارند که فاقد اسکلت هستند. حدود ۱۶۵۰ هکتار پلاک‌ دارای بافت فرسوده در این مناطق قرار دارد. یعنی اگر فرونشست صورت گیرد آثار شکاف و ترک‌خوردگی در این مناطق بیشتر است.

وضعیت بحرانی مدارس اصفهان تا جایی است که معاون آموزش متوسطه استان اصفهان اواخر شهریور امسال از تخلیه برخی مدارس ناحیه ۵ به دلیل فرونشست زمین خبر داد.

به گفته سید احمد بنی‌لوحی، متأسفانه امسال در ناحیه ۵ درگیر محدودیت فضاهای آموزشی و فیزیکی مدارس بودیم که یکی از دلایل اصلی آن پدیده فرونشست زمین در این منطقه است. بنابراین برخی مدارس ناحیه ۵ اصفهان به دلیل فرونشست و تامین امنیت و سلامت دانش‌آموزان تخلیه شده‌اند و همین مسئله باعث ایجاد تراکم جمعیت در دیگر مدارس این ناحیه شده است.

مجید نسیمی، مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان اصفهان نیز اواخر شهریور امسال با اشاره به تأثیر فرونشست زمین بر فضاهای آموزشی استان، اعلام کرد که برای بازسازی ۳۴ مدرسه با ۳۵۶ کلاس و زیربنای ۴۰ هزار و ۵۴۵ متر مربع که بر اثر فرونشست زمین آسیب دیده به اعتباری بالغ‌بر ۴۰۵ میلیارد تومان نیاز است.

مدارس درگیر فرونشست زمین در مناطق ۱۴، ۷ و ۸

اما عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان نیز درباره پیشروی فرونشست زمین در اصفهان و درگیری مدارس این شهر به ایسنا، گفت: وقوع پدیده فرونشست زمین در دشت اصفهان-برخوار براساس نتایج اندازه‌گیری نرخ فرونشست و مدل‌سازی مختلف بر همگان محرز  شده است.

بهرام نادی افزود: مناطق مختلف شهرداری اصفهان همچون ۸، ۷، ۱۴ و ... بیشترین درگیری فرونشست زمین را دارند و ساختمان‌ها و مدارس این مناطق درگیر این پدیده هستند.

وی با ذکر مثالی توضیح داد: هفته گذشته بیش از ۹۰۰ نفر در یک مدرسه دو شیفته شهرک نیروی هوایی به دلیل درگیری فرونشست زمین تعطیل و به مدرسه دیگری منتقل شد، اما باید توجه داشت که تعطیلی یک مدرسه بار مضاعفی بر روی مدارس دیگر وارد می‌کند که خود آنها نیز در معرض فرونشست هستند و تنها ممکن است تعداد ترک‌ها و آثار کمتر باشند. از سوی دیگر مدارس دیگری در همین مناطق همچنان در حال فعالیت آموزشی بوده و اکنون درگیر ترک‌های فرونشست زمین هستند.

عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان با اشاره به آمار مدارس درگیر فرونشست زمین در اصفهان، اظهار کرد: اگرچه تعداد مدارس به‌طور دقیق عنوان نشده، اما طبق آمار اداره کل نوسازی مدارس حدود ۴۰ مدرسه و به گفته استاندار اصفهان ۱۰۰ مدرسه درگیر فرونشست زمین هستند.

نادی ادامه داد: پیشروی فرونشست زمین در مدارس و تعطیلی آنها تا جایی پیش رفته که انتقال مدارس از یک منطقه به منطقه دیگر صورت گرفته است.

تعطیلی سه مدرسه در شهرک نیروی هوایی

وی با بیان اینکه فرونشست زمین به دلیل پیشروی کُند آن قابل رصد و اندازه‌گیری از طریق موقعیت‌یاب مکانی ماهواره از زمین و فضا و یا ترازیابی زمینی است و میزان تغییر شکل، نرخ و سرعت آن با استفاده از انواع مدل‌های ریاضی و آماری قابل پیش‌بینی است، تاکید کرد: فرونشست عمدتاً در مدارسی دیده می‌شود که دارای عمر طولانی‌مدت هستند و بر مبنای آیین‌نامه جدید ساخته نشده است. عمر این سازه‌ها حدود ۴۰ یا ۵۰ سال و عمدتاً سازه‌های مصالح بنایی هستند که برای زلزله طراحی نشده‌اند و از سوی دیگر فرونشست زمین موجب ترک در آنها شده است، بنابراین این مدارس به سبب عدم وجود اسکلت مناسب سازه‌ای و نیز وجود ترک‌های متعدد، در برابر یک زلزله کوچک آسیب‌پذیر بوده و متاسفانه این خطر جدی مدارس و دانش‌‍آموزان را تهدید می‌کند.

عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان گفت: اگرچه آمار دقیق و به روز از مدارس تعطیل شده ناشی از ترک‌های فرونشست زمین در اصفهان ارائه نشده است، اما در یک محل همچون شهرک نیروی هوایی متأسفانه سه مدرسه تعطیل شده است.

آخرین وضعیت فرونشست زمین در اصفهان

وی با اشاره به آخرین وضعیت پیشروی فرونشست زمین در اصفهان، گفت: به‌طور متوسط از سال ۶۱ تاکنون حدود یک متر افت آب‌های زیرزمینی ثبت شده، البته در این شرایط شاهد آورد زاینده‌رود و بارش‌های بهتری نسبت به امروز بودیم، اما در حال حاضر نه تنها زاینده‌رود آورد آبی ندارد، بلکه بارش‌ها نسبت به قبل کاهش داشته و از سوی دیگر میزان برداشت آب ۳۱۱ میلیون مترمکعب است.

نادی ادامه داد: اگرچه در طولانی‌مدت کشت و زرع در اصفهان کاهش یافته، اما در کوتاه‌مدت کشت برنج نسبت به سال قبل بیشتر شده که این افزایش کشت موجب بار مازاد به سفره‌های آب زیرزمینی و به‌نوعی تخلیه سریع‌تر آب و درنهایت به فرونشست زمین شده است.

وی افزود: مطابق اطلاعات سازمان زمین‌شناسی نرخ فرونشست اصفهان بین ۱۸.۵ تا ۲۰ سانتی‌متر است، از سوی دیگر سازمان نقشه‌برداری عدد کمتری را اعلام کرده و به نظر می‌رسد این کاهش ناشی از خطای اندازه‌گیری است، اما اگر خطای اندازه‌گیری نباشد به این معناست که مرگ آبخوان  اتفاق در حال وقوع است، چراکه مدیریت منابع آب زیرزمینی را انجام نشده است.

عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان با بیان اینکه امسال شاهد کم آبی در اکثر مناطق کشور و قطعی گسترده آب در شهر همدان بودیم، گفت: اگر مدیریت منابع آب در اصفهان به‌صورت صحیح انجام نشود، احتمال می‌رود شرایطی همانند همدان پیشروی اصفهان باشد.

ساخت مدارس آیین نامه‌ای برای مقابله با فرونشست زمین ندارند

وی درباره وضعیت مدارس تعطیل شده به دلیل فرونشست زمین، توضیح داد: مدارس جدید با هزینه و بودجه دولتی و مشارکت خیرین مدرسه‌ساز در حال انجام است که تخلیه فضاهای آموزشی در مدارس آسیب‌دیده از فرونشست نیازمند سرمایه‌گذاری بسیار بیشتری خواهد بود، البته باید توجه داشت که برای سازه جدید مدارس واقع در محدوده درگیر فرونشست زمین آیین‌نامه‌ای برای طراحی سازه‌ها در مقابل فرونشست وجود ندارد.

به گفته نادی، اگرچه برای طراحی سازه‌ها در مقابل زلزله آیین‌نامه ساخت‌وساز سال‌هاست که تدوین شده و در حال بروزرسانی است، اما نه تنها در ایران بلکه در کل دنیا آیین‌نامه‌ای برای ساخت‌وسازهای جدید در مناطق دارای فرونشست زمین تدوین نشده و تنها روش مناسب مدیریت صحیح بر منابع آب زیرزمینی است و فرونشست و آسیب‌های ناشی از فرونشست تنها یکی از مشکلات افت آب زیرزمینی است.