در گفت‌وگو با دیده بان ایران مطرح شد؛

توسلی: بازرگان در آبان ۵۷ گفت که حکومت اسلامی بدین نحو به استبداد روحانیت منتهی می‌شود/ آقای خمینی می‌گفت انقلاب به شمر نیاز دارد و خلخالی شمر ما است/ نهضت آزادی با آمریکا مذاکره کرد تا حمایت از شاه را کاهش دهد

محمد توسلی، دبیرکل سابق نهضت آزادی در مصاحبه تفصیلی به دیده‌بان ایران گفت: مهندس بازرگان آبان ۵۷ علی‌رغم مخالفت اعضای نهضت با آقای خمینی بیعت نکرد و گفت که «حکومت اسلامی بدین نحو که شما در طلب آن هستید، به استبداد روحانیت منجر خواهد شد.» مهندس بازرگان در دو دیداری که با آیت‌الله خمینی در نوفل‌لوشاتو داشتند، حاضر نشدند طبق عرف مرسوم که بقیه شخصیت‌ها عمل کردند، نامه‌ای به ایشان بنویسند و بیعت ‌کنند، این ایستادگی مهندس بازرگان باعث شد که در نوفل لوشاتو تنش ایجاد شود؛ به نحوی که حتی دوستان ما، اعضای نهضت آزادی ایران در اروپا و حتی شخص صادق قطب‌زاده به مهندس بازرگان معترض ‌شدند./ توسلی درباره ماجرای اعدام‌های پس از انقلاب و موافقت آیت‌الله خمینی با اعدام‌ها گفت: دکتر یزدی در دیداری که با آقای خمینی داشتند، انتقاداتی را به ایشان مطرح کردند و آقای خمینی گفتند که هر انقلابی به یک شمر نیاز دارد و خلخالی شمر ما است. دکتر یزدی اما پاسخ دادند که آیا اگر امام حسین (ع) بود، شمشیر دست شمر می‌داد؟ یا تعبیری مشابه این. آقای خمینی بعد از شنیدن این جمله سکوت کردند و پاسخی ندادند./ وی همچنین ضمن تشریح ابعاد شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی سال ۵۷ گفت: شخص شاه هم به خاطر اقداماتی که انجام داد و هم به خاطر این که دچار خودکامگی بود، عملاً نقش اصلی را در پیروزی انقلاب ۵۷ ایفا کرد. نهضت آزادی به دنبال این بود که ضمن مذاکره با مقامات آمریکایی، تلاش کند که حمایت آمریکا از شاه حذف شود یا حداقل کاهش یابد. در همین راستا، مهندس بازرگان، دکتر سحابی و احمد صدر حاج‌سیدجوادی برای این کار انتخاب شدند و با توجه به این که زبان خارجی هر سه نفر، فرانسوی بود، بنده به عنوان مترجم با آن‌ها همراه شدم.