بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس: نیروهای مقاومت سوریه آماده فعال شدن هستند/ ۱۳۰ هزار نیروی مقاومت در سوریه آموزش داده شده اند/ درگیری‌های مسلحانه در سوریه بیشتر خواهد شد

دیده‌بان ایران؛ محمدحسین خودکار – حدود یک ماه است که حکومت بشار اسد در سوریه به دست گروه‌های مسلح به رهبری هیات تحریر الشام، سقوط کرده است. این گروه‌ها از سال ۲۰۱۱ با رژیم سابق سوریه درگیر نبرد مسلحانه بودند و  در بخش‌هایی از سوریه و عراق، تنها بخشی از استان ادلب در شمال سوریه تحت اختیار تحریر الشام و گروه‌های هم‌پیمان آن باقی مانده بود، اما در روزهای پایانی نوامبر ۲۰۲۴ و بلافاصله بعد از برقراری آتش‌بس میان حزب‌الله و اسرائیل در لبنان، معارضان مسلح بشار اسد، عملیات جدیدی را علیه حکومت سابق سوریه آغاز کردند و تنها ظرف ۱۱ روز، بخش‌های زیادی از سوریه از جمله دمشق، پایتخت کشور را تصرف کنند و پس از فرار رئیس‌جمهور پیشین سوریه از کشور، تحریر الشام و هم‌پیمانان آن دولت موقت خود را تشکیل دادند. 

گروه‌هایی که این روزها حکومت موقت دمشق را به دست گرفته‌اند، آشکارا تحت حمایت ترکیه قرار دارند و صراحتا خصومت خود را با جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده‌اند. پس از پیروزی این نیروها در دمشق، نیروهای ایرانی زیرمجموعه سپاه قدس و سایر گروه‌های موسوم به جبهه مقاومت، سوریه را ترک کردند و روسیه نیز که بعد از ایران، مهمترین دولت حامی بشار اسد محسوب می‌شد، عملیات نظامی خود را در سوریه متوقف کرده و در تلاش است ضمن مذاکره با حاکمان جدید دمشق، پایگاه‌های دریایی خود در کرانه دریای مدیترانه را حفظ کند. با این حال، به نظر می‌رسد که دولتمردان تحریر الشام اگرچه روابط خود را به روسیه حفظ کرده‌اند، اما سیاست خارجی خود را در تقابل با ایران قرار داده‌اند و در همین راستا اسعد الشیبانی، وزیر خارجه دولت موقت سوریه اعلام کرده است که «ایران باید از دخالت در امور داخلی سوریه خودداری کند.» 

در این میان، جمهوری اسلامی نیز عملا مخالفت خود را با روندی که در حال حاضر در سوریه طی می‌شود، اعلام کرده است و آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی‌هایی که بعد از سقوط بشار اسد انجام دادند، چند مرتبه روی این نکته تاکید کردند که «بدون شک مناطق تصرف‌شده سوریه به‌دست جوانان غیور سوری آزاد خواهد شد.» ایشان همچنین در تازه‌ترین سخنرانی خود در تاریخ ۱۲ دی، بدون ذکر نام از حاکمان جدید سوریه، خاطرنشان کردند که «به این جوله باطل نگاه نکنید. این‌هایی که امروز جولان می‌دهند، روزی زیر پای مؤمنین لگدمال خواهند شد.» رهبر انقلاب اسلامی در آن سخنرانی به ساخت پایگاه‌های جدید آمریکا در سوریه نیز اشاره کردند و گفتند که «متجاوز باید از خاک متعلق به یک ملت خارج شود، وگرنه او را اخراج می‌کنند؛ بنابراین پایگاه‌های آمریکایی هم حتما در زیر لگد جوانان سوری پایمال خواهد شد.» 

نیروهای مقاومت سوریه  آماده فعال شدن هستند 

در چنین شرایطی از احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس پرسیدیم که آیا قرار است که یک نظام دموکراتیک فراگیر در سوریه حاکم شود یا احتمال تداوم درگیری‌های داخلی در این کشور وجود دارد، که او نیز در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران توضیح داد: به نظر می‌رسد که درگیری‌های مسلحانه در سوریه ادامه پیدا خواهد کرد و حتی بیشتر خواهد شد. چون اگر قرار باشد که یک نظام دموکراتیک در سوریه ایجاد شود، باید افرادی این نظام دموکراتیک را برقرار کنند که خودشان به دموکراسی اعتقاد داشته باشند. احمد شرع یا همان ابومحمد جولانی، سال‌ها عضو گروه‌های اسلام‌گرای افراطی بوده و تجربه نشان داده است که این گروه‌ها چندان به دموکراسی اعتقاد ندارند، مگر این که بخواهند زیر نظر دولت ترکیه، نوعی از اسلام لیبرال شبیه خود ترکیه را در سوریه حاکم کنند. 

نماینده اردستان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: گروه تحریر الشام در سال‌های گذشته نشان داده‌اند که تفکراتی مشابه طالبان افغانستان دارند و اسلامی که این گروه‌ها ارائه می‌کنند، با دموکراسی به معنای غربی آن سازگاری ندارند؛ بنابراین بعید است که حداقل در آینده نزدیک، یک حکومت دموکراتیک که حقوق اقلیت‌ها را به رسمیت بشناسد، در سوریه تشکیل شود. مگر این که تحریر الشام واقعا تغییر کرده باشند که البته به نظر می‌رسد این تغییرات بیشتر ظاهری بوده است، نه باطنی. همچنین باید توجه داشت که همین حالا اختلافات شدیدی بین گروه‌های مسلح سوریه از طوایف و قومیت‌های گوناگون وجود دارد و بعید است که کردهای سوریه، دروزی‌ها، علوی‌ها، گروه‌های سکولار و حتی گروه‌های سنی سلفی که با تحریر الشام اختلاف نظر دارند، به‌راحتی حاضر شوند که سلاح خود را به حکومت جدید سوریه تحویل دهند. 

ممکن است آمریکا، اسرائیل و ترکیه، «احمد شرع» را کنار بگذارند 

بخشایش اردستانی با تاکید بر این که آمریکا و کشورهای اروپایی به‌دنبال ایجاد یک دموکراسی غربی در سوریه هستند، به دیده بان ایران گفت: لازمه برقراری چنین حکومتی، این است که احمد شرع و هم‌فکران او بپذیرند که باید یک حکومت سکولار تشکیل دهند که اسلام در آن نقشی نداشته باشد، در حالی که بعید به نظر می‌رسد که تحریر الشام و سلفی‌های هم‌فکر و هم‌پیمان با آن‌ها چنین مساله‌ای را بپذیرند. ضمن این که این گروه‌ها پیش از این که قدرت را در پایتخت سوریه در دست بگیرند، پیش از این که بتوانند افکار عمومی داخلی را اقناع کنند، بیشتر وابسته به خارج بودند و نقش ترکیه، آمریکا و اسرائیل در سقوط بشار اسد کاملا روشن است. احمد شرع نیز اکنون بیشتر از آن که به فکر راضی کردن مردم خود باشد، برای جلب رضایت دولت‌های خارجی در تلاش است و به همین دلیل، بعید است که مردم سوریه بتواند به صورت فراگیر به او اعتماد کنند. 

وی در ادامه خاطرنشان کرد: بعد از سقوط رژیم سابق نیز اسرائیل صدها نقطه از زیرساخت‌های سوریه را بمباران کرد و حکومت جدید، هیچ موضع قاطعی در برابر این تعرض به خاک سوریه نگرفت که نشان می‌دهد تحریر الشام برخلاف شعارهایی که می‌دهد، اولویتی برای حاکمیت ملی سوریه قائل نیست و بیشتر به‌دنبال تثبیت قدرت خود است. اکنون هم اگر احمد شرع و زیردستان او صحبت‌های جهان‌پسندی را مطرح می‌کنند، برای این که حکومتشان تثبیت پیدا کند. البته بعید نیست که آمریکا، اروپا، اسرائیل و ترکیه به این نتیجه برسند که احمد شرع و هم‌فکران او فقط برای یک دوره موقت خوب هستند و در آینده فردی را روی کار بیاروند که به سکولاریسم و دموکراسی غربی اعتقاد داشته باشد. در چنین شرایطی، ممکن است که کشورهای عربی نیز ترغیب شوند که در سوریه سرمایه‌گذاری کنند، وگرنه اگر قرار باشد که حکومت در دست تحریر الشام بماند، عرب‌ها تمایلی به سرمایه‌گذاری گسترده در سوریه نخواهند داشت. 

زمینه‌های زیادی برای تداوم تنش‌های نظامی در سوریه وجود دارد

عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس به وابستگی حاکمان جدید سوریه به دولت‌های خارجی اشاره کرد و گفت: احمد شرع و تحریر الشام آشکارا نشان داده‌اند که به دولت ترکیه و بعد از آن به دولت‌هایی مثل قطر، انگلیس، فرانسه، آلمان و آمریکا وابسته هستند. آن‌ها به واسطه این که قدرت را در دمشق به دست گرفته‌اند، خودشان را نسبت به دیگر گروه‌های مسلح در سوریه برتر می‌دانند و اگر گروه‌های دیگر حاضر به همکاری با آن‌ها یا تحویل دادن سلاح‌های خود به دولت موقت نباشند، به‌زور اسلحه با آن‌ها درگیر خواهند شد. همین حالا، علوی‌ها که بزرگترین اقلیت مذهبی سوریه هستند نیز نشان داده‌اند که سر سازگاری با دولت موقت را ندارند. کردها نیز بزرگترین اقلیت قومی در سوریه هستند، با برخی معارضان مسلح هم‌پیمان با تحریر الشام درگیر نبرد مسلحانه هستند و این در حالی است که کردها فعلا از سوی آمریکا حمایت می‌شوند، اما ترکیه خواستار نابودی گروه‌های مسلح کرد در شمال سوریه است. 

نماینده در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: همچنان احتمال دارد که آمریکا بخواهید یک جمهوری دموکراتیک کردی از دل کردهای سوریه و عراق ایجاد کند یا دست‌کم کردهای سوریه را نیز مانند کردهای عراق، به یک دولت خودمختار تبدیل کند. چنین پیشنهادهایی مطلوب دولت ترکیه نیست و این در حالی است که اردوغان به‌دنبال آن است که جای ایران را در سوریه بگیرد و حتی در این کشور پایگاه نظامی دایر کند. چنین موضوعی در تضاد با منافع کشورهای عربی قرار دارد. ضمن این که در بحث‌های اقتصادی نیز قطعا اختلافات شدیدی بین عربستان و قطر درباره سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از منافع تجاری سوریه جدید شکل خواهد گرفت. همچنین با وجود این که روسیه همچنان پایگاه‌های دریایی خود را در سوریه حفظ کرده است، آمریکا مشغول ساخت پایگاه‌های جدید و افزایش نیروهای خود در خاک این کشور است. همه این‌ها نشان می‌دهد که همچنان زمینه‌های زیادی برای تداوم تنش‌های نظامی در سوریه وجود دارد. 

بعید است علوی‌های سوریه زیر بار حکومت جدید بروند

بخشایش اردستانی به برگزاری تظاهرات گسترده توسط علویان سوریه بعد از آتش زدن مقبره یکی از بزرگان این مذهب نیز اشاره کرد و اظهار داشت: حکومت بشار اسد با وجود این که اعلام می‌کرد که سکولار است و با مذاهب گوناگون کاری ندارد، اما آشکارا علوی‌ها را نسبت به دیگر گروه‌ها در سوریه برتری داده بود و آن‌ها را در رأس سمت‌های مهم نظامی و سیاسی قرار داده بود. اما اگر حکومت جدید سوریه نسبت به همه مذاهب بی‌طرف باشد و نخواهد هیچ گروهی را نسبت به گروهی دیگر برتری بدهد، علوی‌ها و حتی شیعیان سوریه می‌توانند با این حکومت سازگاری پیدا کنند. البته نباید فراموش کنیم که شهید سلیمانی، ۱۳۰ هزار نفر را به عنوان نیروهای مقاومت سوریه آموزش داد و این افراد از خود ملت سوریه هستند که عمدتا یا پیرو مذهب شیعه هستند یا پیرو مذهب علوی. 

وی در ادامه یادآور شد: نیروهای مقاومت سوریه زمانی به حفظ بشار اسد و شکست داعش کمک کردند، ولی در ادامه ارتش سوریه اجازه نداد که آن‌ها شبیه حشد الشعبی عراق، در ساختار نظامی این کشور جایی داشته باشند. به همین دلیل هم وقتی تحریر الشام، عملیات اخیر خود را علیه حکومت اسد انجام داد، نیروهای مقاومت سوریه دیگر هیچ کمکی به حفظ او نکردند. این نیروها همچنان در سوریه حضور دارند و نارضایتی‌ها را می‌بینند و به صورت بالقوه امکان فعالیت دارند؛ بنابراین، بعید است که علوی‌ها به‌راحتی زیر بار حکومت جدید سوریه بروند، مگر این که یا حکومت جدید زور خود را زیاد کند و آن‌ها را از نظر اقتصادی تار و مار کند، یا این که از نظر اقتصادی به علوی‌ها برسد یا آن‌ها حداقل خیالشان از بابت اوضاع معیشتی خود راحت شود تا دیگر حاضر نباشند که علیه حکومت جدید قیام کنند. 

حکومت جدید سوریه، به زعم خودش ضعیف‌تر از ایران را پیدا نمی‌کند

بخشایش اردستانی با بیان این که روسیه نیز به‌راحتی از نفوذی که در سوریه داشته است، دست نخواهد کشید، به دیده بان ایران گفت: روسیه حتی پیش از روی کار آمدن خاندان اسد با سوریه همکاری داشته و برایش مهم بوده است که از طریق این کشور به دریای مدیترانه دسترسی داشته باشد. هنوز هم حفظ ارتباط با دریای مدیترانه برای روس‌ها بسیار مهم است و نمی‌خواهند پایگاه‌های دریایی خود را در شمال غرب سوریه از دست بدهند. اما سیاست ایران در برابر سوریه فعلا سکوت است، البته این سکوت با بی‌تفاوت بودن، فرق دارد، ولی ما می‌دانیم که تحریر الشام خودش به اندازه کافی برای تشکیل یک حکومت قدرتمند در سوریه با چالش مواجه است و نیازی نیست که ما برای آن‌ها چالش جدیدی ایجاد کنیم. 

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: مسئولان دولت موقت سوریه بدشان نمی‌آید که نوعی دوقطبی ایجاد کنند و بگویند که جمهوری اسلامی در کار سوریه دخالت می‌کند، چون به زعم خودشان ضعیف‌تر از ایران را پیدا نمی‌کنند. آن‌ها نه قدرت و نه علاقه‌ای برای مقابله با اسرائیل دارند و از طرف ترکیه هم به صورت مستقیم حمایت می‌شوند. همچنین می‌خواهند سرمایه کشورهای عربی را جلب کنند و کاری به آن‌ها ندارند، ولی بدشان نمی‌آید که علیه ایران موضع بگیرند. 

وی در پایان تصریح کرد: فرمایش رهبر انقلاب درباره جوانان سوری نیز به این معنا نیست که ایران قرار است از گروه‌های مقاومت سوریه حمایت کند، بلکه به این معنا است که حکومت جدید نمی‌تواند با چالش‌های فراوانی که در پیش دارد، مقابله کند. در ادامه نیز این کشور از لحاظ امنیتی و معیشتی دچار مشکلات فراوانی خواهد شد و در چنین شرایطی، جوان‌هایی که در سوریه هستند، خود به خود فعال خواهند شد و تشکیلاتی را برای مقابله با حکومت جدید سوریه ایجاد خواهند کرد. 

منبع: دیده‌بان ایران