اینجا درخت‌ها ویزیت می‌شوند/ گزارشی از یک بیمارستان متفاوت

به گزارش دیده بان ایران، «اوایل هرکجا صدای اره را می‌شنیدیم سراغش می‌رفتیم. اما الان بعد از ۱۰ سال، تا حدودی کارمان شناخته شده و افرادی هستند که از سراسر کشور به ما خبر می‌دهند در جایی قرار است درختی قطع شود...»؛ این را منوچهر جعفری (مدیر مجموعه پالم پردیس) می‌گوید که ۱۰ سال است به صورت حرفه‌ای درختان را جابجا می‌کند تا از قطع و نابودی‌شان جلوگیری کند.

گرمسیری و سردسیری، مقاوم به خشکی و سازگار با رطوبت و حتی گیاه‌های آپارتمانی بزرگ همه در باغ آقای جعفری پیدا می‌شود. جعفری درباره گنجینه زنده‌اش می‌گوید: «در طول این سال‌ها،‌ حدود ۱۷ هزار درخت در حال قطع شدن را نجات دادیم؛ بخشی از آنها را فروختیم و بخشی هم در آزمون و خطای ابتدای کار از بین رفتند. اما الان حدود ۱۲ هزار درخت موجود داریم که عمرشان بین ۲۰ تا ۴۰۰ سال است.»

جابجایی درختان کار هر کسی نیست؛ هرچند سال‌هاست شهرداری‌های کلان‌شهرها برای ساخت خیابانی جدید وعده انتقال درختان را می‌دهند اما درخت‌های جابجا شده اغلب نتوانسته‌اند بعد از ترک خانه عمر کنند. درحالی‌که جعفری در طول این سال‌ها درختان را در خانه جدیدشان پربارتر و شاداب‌تر از خانه اصلی‌شان پرورش داده.

از منوچهر جعفری درباره ایده آغاز این طرح می‌پرسیم و کسب دانشی که لازمه نجات درختان بوده که در پاسخ می‌گوید: «۲۵ سال است سابقه تولید و پرورش گل و گیاه دارم اما حدود ۱۰ سال پیش به یک سفر خارجی رفتیم و وقتی دیدیم درخت مرکبات با بن ۶۰ سانتی را جابجا کرده‌اند و چقدر درخت سرحال است از آن الگو گرفتیم. آمدیم از سخت‌ترین درختان، با سروها شروع کردیم؛ مرحله آزمون و خطا بود و بنابراین چندتایشان گرفت و زمانش دست‌مان آمد و همه‌چیز را بررسی کردیم. براساس تجربه کم‌کم سراغ تکنولوژی هم رفتیم و هورمون‌ها را پیدا کردیم. براساس تجربه و آزمون و خطا یاد گرفتیم که مثلا چه زمانی باید درختان را بکنیم. تا به جایی رسیدیم که امروز با قدرت می‌گوییم راه نجات درختی مانند «ژینکو بلووا» را با آن قطر و قد می‌دانیم.»

جعفری با هیجان اشاره‌ای به درخت‌های اطراف می‌کند و می‌گوید: «در همین وسط تابستان، درختان ما که در گلدان نگهداری می‌شوند شاداب‌ترند یا درختانی که ریشه در زمین دارند؟ ما مدعی هستیم روش جابجایی و تیمار درختان را پیدا کرده‌ایم که موفقیت‌آمیز هم بوده است. حتی درختانی را که مثلا ۵ سال پیش فروخته و در اقلیمی دیگر کاشته شده‌اند را دنبال کردیم آنها هم شاداب‌اند. چرا؟ چون جوان‌سازی و ریشه‌زنی درخت را مدنظر داریم و می‌دانیم این درخت می‌خواهد ادامه حیات دهد پس حرفش را می‌شنویم.»

اما چرا «بیمارستان»؟ جعفری به درخت زیتون پیری اشاره کرده و می‌گوید: «در کتاب‌ها می‌نویسند هزار سال عمر می‌کند... این درخت حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ سال عمر دارد و قرار است ۷۰۰ سال دیگر هم زندگی کند؛ ممکن است به واسطه رطوبت یا دلیل دیگری دچار پوسیدگی شود مثل آدم‌ها که وقتی پا به سن می‌گذارند مریض می‌شوند. در چنین شرایطی انسان را به بیمارستان می‌برند. ما آمدیم؛ گفتیم برای این درختان هم می‌شود کاری کرد که عمرشان طولانی شود و اسم اینجا را گذاشتیم بیمارستان؛ این باید حس عاشقانه‌ای باشد که آدم با دست خالی و بدون تکنولوژی به اینجا برسد. حسی است که نمی‌توانم به زبان بیاورم.»

تنومندترین درخت این بیمارستان ۴۰۰ سال عمر کرده است. اما نجات درختان فقط به آنهایی که عمری طولانی داشته‌اند محدود نمی‌شود؛ چندی پیش جعفری و همکارانش دو هزار اصله درخت زیتون را که قبلا در باغات محلی توزیع شده اما به بار ننشسته بود و مردم قصد قطع آنها را داشتند جمع‌آوری و خریداری کردند که با نگهداری و رسیدگی درست اکنون وضعیت مطلوبی دارند. هر هفته چند درخت برای احیا و نجات به این بیمارستان اضافه می‌شود. جعفری تعداد گونه‌هایی که نجات داده و تیمار می‌کنند را خیلی زیاد دانسته و می‌گوید: «هم گیاه گرمسیری داریم و هم سردسیری، هم مقاوم به خشکی داریم هم سازگار با رطوبت. حتی گیاه‌های آپارتمانی بزرگی هم داریم که می‌توانیم آنها را به مکان‌ها و سالن‌های بزرگ ببریم. شاید بالغ بر ۲۵۰ گونه گیاهی اینجا داشته باشیم.»

حدود ۱۰ سال است این بیمارستان به صورت حرفه‌ای و جدی، درختان را پذیرش و تیمار می‌کند. از جعفری می‌پرسیم چگونه سراغ درختان می‌روند که می‌گوید: «اوایل هرکجا صدای اره می‌شنیدیم سراغش می‌رفتیم. بعدها کارمان دهن به دهن چرخیده و به ما خبر می‌دهند که درختی قرار است قطع شود و ما سراغش می‌رویم.»

«برای هر درخت چقدر می‌پردازید؟» جعفری در پاسخ به این سوال می‌گوید: «روال اینطور شده که می‌گوییم این درختی که می‌خواهید قطع کنید و بفروشید با سود و هزینه جابجایی‌اش، چقدر برایتان درآمد دارد؟ بعد سه برابرش را به آنها می‌دهیم و می‌گوییم به این درخت دست نزن، ما جابجایش می‌کنیم.»

او ادامه می‌دهد: «عدد ثابت و دقیقی ندارد چون هر درختی را از یک جا آورده‌ایم؛ از آستارا تا دزفول، جهرم، گرگان، رودبار و همین گیلان و مازندران درختان هر کدام با رقمی خریداری شده و به اینجا منتقل شده‌اند که مجموع‌شان سرمایه زیادی است. راستش هرچه در این ۱۰ سال درآورده‌ایم صرف نجات درختان کرده‌ایم.»

خاصیت همه بیمارستان‌ها این است که بیمارشان را بعد از بهبود روانه خانه می‌کنند؛ از جعفری می‌پرسم درختان بیمارستان او بعد از نجات‌بخشی چه سرنوشتی پیدا می‌کنند؟ که در پاسخ می‌گوید آنها را می‌فروشند: «خریداران درختان، درواقع مشتری‌هایی هستند که «زمان» می‌خرند. اگر قرار باشد خودت درختی را جایی بکاری که تا ۴۰۰ سال هم عمر کند باید دست‌کم تا چهل سالگی درخت و رسیدن به پرباری و زیبایی‌اش صبر کنی؛ اما مشتریان ما ترجیح می‌دهند این زمان ۴۰ ساله را بخرند. ما این نیاز را شناسایی کردیم. اصلا اگر بازار فروش نداشتیم این کار نمی‌توانست رونق بگیرد. بیشترین مشتریان ما از تهران هستند و برخی از کشورهای دیگر. در میان این خریدارها، خصوصی‌ها بیشتر هستند و بخش دولتی کم.»

قربانی اول توسعه شهر و خیابان‌سازی‌های گسترده در بسیاری از موارد درخت‌ها هستند. از جعفری می‌پرسیم شهرداری‌ها یا آنها که درختان را برای توسعه مانعی سر راه خود می‌بینند سراغ آنها آمده‌اند یا نه؟ که در پاسخ می‌گوید: «آنطور که باید و دل‌مان می‌خواست، نه. اگر هم کسی آمده در حد رفع مسئولیت و پرسیدن چند سوال بوده.»

جعفری ادامه می‌دهد: «سوال من از مدیران شهری این است که وقتی می‌خواهید خیابانی را باز کنید یا اتوبانی درست کنید چقدر برای نقشه و طرح و پیش‌بینی مسائل و موانع‌اش فکر می‌کنید؟ عموما برای عملیات عمرانی بسیار فکر می‌کنند و زمانی طولانی پیش‌بینی می‌کنند اما برای چیزی که وقتی نمی‌گذارند، درخت است. درحالی که باید برعکس باشد و قبل از هرچیز به زندگی درخت فکر کنند. اگر از زمانی که تصمیم می‌گیرند خیابانی درست کنند و از همان اول به فکر درختانش باشند به جرات می‌گویم می‌توان همه را نجات داد چون هر درختی را در زمانی خاص و طی یک پروسه باید جابجا کرد. طراحان و مسئولان مطمئن باشند این کار شدنی است. ما درخت ۲۰ ساله داریم، درختی با قطر ۲.۵ متر در گلدان داریم که سیار است و از جای دیگر آمده. درختی با قد ۲۵ متر هم داریم. اینها مشت نمونه خروار است. شاید هم نمی‌دانند چنین اتفاقی شدنی است؛ من به آنها پیشنهاد می‌کنم قبل از اینکه مانع خیابان را ببینند و به این فکر کنند که چطور خیابان را تسطیح کنند و به فکر تونل و پل باشند اول به فکر درختش باشند. حتی می‌توانند درختان موجود را به جایی دیگر منتقل کنند و بعد از ساخته شدن خیابان تمام آنها را به سر جایشان برگردانند. به‌نظرم پروسه‌ای ساده و شدنی است همانطور که ما اینجا ۱۰ سال است این کار را انجام می‌دهیم.»

پس از فروش و واگذاری مواردی که بهبود یافته‌اند سرنوشت درختان چه می‌شود؟ از جعفری می‌پرسیم پیگیر زندگی درختانش در خانه جدیدشان هست؟ که می‌گوید: «اولا چون این کار جدیدی است و کمتر کسی آن را انجام می‌دهد زمان فروش به خریدار می‌گوییم که با گارانتی کامل درخت‌ها را می‌فروشیم یعنی اگر درختی را کاشتید و اگر موردی پیش آمد و در محل جدید درخت آسیبی دید آن را با درختی جدید جابجا می‌کنیم. بحث دوم هم نگهداری است. از آنجایی که خریداران برای درخت به این بزرگی پولی می‌دهند که بابتش زحمت کشیده‌اند طبیعتا از هر کسی نمی‌خرند و تا مطمئن نباشند پولی خرج نمی‌کنند. چون درختان ما گارانتی دارند هم ما سرنوشت درخت‌های فروخته شده را دنبال می‌کنیم هم از خریدار می‌خواهیم وضعیت درخت را به ما اطلاع دهد. حتی اگر آنها تماس نگیرند ما پیگیری می‌کنیم و می‌خواهیم عکس برایمان بفرستند تا ببینیم وضعیت گیاه در چه حالی است. اگر مثلا مسائلی را ما می‌دانیم که آنها پیش‌بینی‌اش نمی‌کنند به آنها پیشنهاد می‌دهیم. تا آخرین لحظه دنبالش می‌کنیم و تاکنون اکثر کسانی که با ما در ارتباط بوده‌اند راضی هستند و به یاد ندارم درختی را واگذار کرده باشیم که بعدا خشک شده باشد.»

«قیمت هر درخت چقدر است و برای فروش هر کدام با ویژگی‌های مختلف چطور قیمت‌گذاری می‌شوند؟» جعفری در پاسخ به این سوال می‌گوید: «حدود ۲۰ آیتم داریم که در قیمت‌گذاری درخت تاثیر دارد؛ از سن، نوع درخت، جایی که آن را درآورده‌ایم، هزینه‌ای که برایش کرده‌ایم تا جایی که قرار است کاشته شود و ابزار کاشت و حمل، همه آیتم‌هایی است که در برآورد قیمت نهایی درخت اثر می‌گذارد. اما در حالت کلی قیمت، آخرین مساله ماست. اول از خریدار می‌پرسیم این درخت را کجا می‌خواهی ببری؟ برای چه می‌خواهی ببری؟ چه کسی می‌خواهد از آن نگهداری کند؟ روش نگهداری‌ات چیست؟ و سپس سراغ قیمت می‌رویم. مساله واگذاری مسئولیت درخت به خریدار را با احساس و حساسیت دنبال می‌کنیم چون اولا به درخت و طبیعت علاقه‌مندیم، انسانیم و دل‌مان می‌خواهد کاری انجام دهیم، دوم اینکه ما از این کار زندگی و امرار معاش می‌کنیم، مساله سوم هم این است که نسبت به این شغل احساس دین می‌کنیم و می‌خواهیم این شغل پایدار بماند. اینها همه دلایلی است که سرنوشت درخت‌ها را بعد از فروش هم دنبال می‌کنیم.»

جعفری با این توضیح، با بیان اینکه قیمت درخت‌ها متغیر است، می‌گوید: «ممکن است یک درخت را ۵۰۰ هزار تومان و درخت دیگری را ۱۰ میلیون تومان بفروشیم؛ قیمت بستگی به سن، گونه و هزینه حمل و نقل آن دارد. اما به‌طور متوسط خریدار با رقمی بین یک تا دو میلیون تومان می‌تواند یک درخت با سایه و میوه خوب داشته باشد.»

از جعفری می‌پرسیم قصد توسعه و گسترش کارش را ندارد؟ که در پاسخ می‌گوید: «آنچه در رویای ماست و دنبالش هستیم که به آن برسیم و تا زنده هستم دنبالش می‌کنم این است که یک روزی در این مملکت همانطور که آدم‌ها در مواقع بیماری اورژانسی به تلفن ۱۱۵ زنگ می‌زنند هرکجا درختی را قطع می‌کنند شماره‌ای باشد تا برای امداد و نجاتش زنگ بزنند. این درختان از من نوعی، ارزش‌شان بیشتر است. می‌دانید چرا؟ چون یک درخت بالغ ۵ ساله، برای سه انسان در یک سال اکسیژن تولید می‌کند. اگر ما نتوانیم قدر درختان را بدانیم، زمان را تلف کرده و درختان را نابود کنیم تاوانش را بیشتر و زودتر پس می‌دهیم. آرزو و رویای ما این است که هرچه زودتر کسی، جریانی بیاید نجات درختان را در سرتاسر استان‌ها و شهرهای کشور همه‌گیر کند. همانطور که آتش‌نشانی در همه‌جا برای اطفای آتش حضور دارد برای درخت هم خدمات اورژانسی راه‌اندازی شود. بگوییم این درخت می‌ارزد که بخواهیم برایش یک سیستم درست کنیم آن وقت با آن می‌توانیم شغل ایجاد کنیم، با همدیگر مهربان باشیم، فرهنگ بسازیم و گردشگری را رونق دهیم. این شغل، کاری با فرصت‌های بی‌نهایت است.»

گزارش: سبا حیدرخانی